راهنمای کاشت، پرورش و مراقبت از سنبل

گل سنبل یکی از زیباترین گل هایی است که بسیاری از ما ایرانیان آن را در کنار سفره هفت سین قرار می دهیم. این گل معطر در رنگ های مختلف و اندازه های بسیار زیادی وجود دارد و می توان آن را در آپارتمان کاشت و پرورش داد. اگر می خواهید با نحوه پرورش و نگهداری این گل زیبا آشنا شوید این بخش را مطالعه نمایید.

معرفی و گیاه شناسی سنبل

گیاه سنبل از خانواده سوسنیها و بومی جنوب غربی آسیا، جنوب و مرکز ترکیه، شمال غرب سوریه، لبنان است که در قرن 16 به اروپا وارد شده است. این گیاه، علفی و پیاز دار می باشد که بلندی آن 15 تا20 سانتیمتربوده و با تولید گلچه های زنگوله ای شکل، گل آذین خوشه ای ایجاد می کند. گل های سنبل به رنگهای مختلفی مانند سفید، قرمز، آبی، بنفش، صورتی و زرد و... وجود داشته که معمولا از نیمه اسفند تا فروردین باز میشوند. به این گل سنبل هلند نیز می گویند چرا که حدود 95% از نیاز جهانی سنبل، در کشور هلند تولید می شود.

سنبل را به دلیل رایحه قوی که دارد در گروه های بزرگ پرورش می دهند همچنین سنبل‌ها به خوبی با دیگر پیازهای بهاری ترکیب می‌شوند. بیشتر انواع پیاز سنبل نسبتاً بزرگ هستند. برای شکوفه های باغ بهاری، پیاز سنبل را در پاییز شش تا هشت هفته قبل از اولین یخبندان بکارید، آنها باید از ریشه به سمت پایین در عمق حدود 4 تا 6 اینچ با فاصله 3 تا 6 اینچ از هم قرار بگیرند کمی به آنها فضایی بدهید تا از هم باز شوند سپس با خاک بپوشانید و خوب آبیاری کنید.

نوع بلندتر آن ممکن است به راحتی بشکند پس اگر فقط تعداد کمی دارید می توانید آنها را داخل زمین و نزدیک به هم بکارید تا از یکدیگر حمایت کنند.

انواع گیاه سنبل

گیاه سنبل را معمولا به سه دسته تقسیم می کنند :

سنبل هلندی H.Orientalis.

سنبل هلندی دارای دو نوع پرپر و کم پر میباشد.خوشه گل کم پر قوی تر بوده و خوشه گل پرپر کوچک تر و دانه های گل آن هم ریزتراست. در سنبل هلندی دانه های گل روی خوشه کاملا چسبیده و نزدیک به یکدیگر میباشند.

سنبل ولایتی یا پاریسی H.O.Pronncialis.

سنبل ولایتی یا سنبل های ایرانی که اغلب برای عید نوروز کاشته و پیازهای آن را از مازندران می آورند، به زیبایی سنبل های هلندی نیستند و خوشه گل های آن تنبل و تنک بوده که بین دانه های گل فاصله زیاد دارند. رنگ گلهای این قسمت که هم پرپر و هم کم پر است قفائی روشن یا سیر میباشد. این گیاه برای باغ ها و کنار چمن زارها مناسب است زیرا همه ساله بهار بوته های قوی و پر پشتی از آن بیرون آمده و گل ریزان میکند.

سنبل رومی H.O.Olbulus.

این نوع سنبل که خیلی کوچک و تنک اما بسیار خوشبو و معطر است، خوشه گلش از هر بوته بیشتر از یکی بیرون نمی آید و رنگ گلهایش سفید و زودتر از سنبل هلندی باز می شود.

سنبل آبی

سنبل آبی یکی از سریع الرشد ترین گیاهان است که دارای ریشه های ارغوانی سیاه آزاد و ساقه راست بوده که 8 تا 15 گل جذاب را بر روی خود دارد.

این گیاه در مناطق گرمسیری روی آبهای راکد به شدت رشد میکند و میتواند دریاچه ها و حوضچه ها را به طور کامل پوشش دهد و در صورت پرورش کنترل شده میتواند باعث تمیزی و کمک به تامین اکسیژن در حوضچه های ساخته شده توسط انسان شود.

سنبل آبی مواد غذایی را به صورت محلول از آب جذب میکند. این گیاه نسبت به سرما حساس است و زمستانهای ملایم را هم تحمل نمیکند.

شرایط نگهداری سنبل آبی

در حیاطهای دارای حوض می توان در کنار گیاهان آبزی سنبل را نگهداری کرده و ترکیب زیبایی از آنها به وجود آورد.

سنبل آبی اغلب طول تابستان گل داده و ماندگاری گلها کم و در حدود یک روز است.

هوای آزاد و نور متوسط برای این گیاه مناسب است.

برای این گیاه دمای شبانه نباید خیلی بالاتر از دمای روزانه باشد.

از ساقه سنبل آبی پس از خشک کردن و تبدیل به الیاف و به شکل رشته رشته و رشته بافته شده به صورت نوار برای ساخت کیف، کفش، تاج های گل، کلاه، گلدان و مواد تزئینی استفاده می کنند.

این گیاه برای استفاده در مخازن تولید انرژی و گاز به روش بیوماس (بیوگاز) بسیار کارایی دارد.

شرایط لازم برای کاشت و پرورش سنبل

اگر قصد دارید این گلهای زیبا را در خانه پرورش دهید باید شرایط لازم و مورد نیاز سنبل را بدانید، شرایطی که شامل:

نور

پیاز سنبل را در مکانی بکارید که آفتاب کامل یا نیمه سایه داشته باشد مانند تمام پیازهای بهاری، سنبل‌ها جوانه می‌زنند، شکوفه می‌شوند و قبل از اینکه برگ آنها به طور کامل بریزد شروع به ضعیف شدن می‌کنند، بنابراین لازم نیست نگران سایه بیش از حد درختان مجاور باشید. این گیاه حداقل به شش تا هشت ساعت روزانه نور خورشید نیاز دارند.

خاک

خاک پیاز سنبل سست و دارای زهکشی مناسب است و بهترین عملکرد را دارد. آنها خاک مرطوب را تحمل نمی کنند. خاک غنی می تواند منجر به ایجاد ساقه های شل شود، بنابراین هنگام آماده سازی یا اصلاح خاک، مواد آلی را به راحتی مصرف کنید. خاک مناسب برای سنبل کوکوپیت و پیت ماس میباشد یا اینکه مخلوطی از کود و خاک برگ و ماسه و خاک باغچه البته پیاز سنبل را درون باغچه هم میتوانید بکارید و با شرایط آب و هوای بیرون خودش سبز شده و به گل مینشیند.

آب

پس از کاشت پیازها، زمین را به خوبی آبیاری کنید. در صورت عدم بارندگی منظم، آبیاری را تا زمستان ادامه دهید اما، بین دو آبیاری اجازه دهید زمین خشک شود. اگر پیازها در خاک خنک و مرطوب قرار بگیرند در نهایت پوسیده می شوند. با فرو کردن انگشت خود زمین را بررسی و فقط زمانی آبیاری کنید که کاملا خشک شده باشد. معمولاً آبیاری یک یا دو بار در هفته به آب و هوا بستگی دارد. به طور کلی، حدود 1/2 اینچ آب در هفته آبیاری و بارندگی ترکیبی برای سنبل کافی است اما، این بستگی به میزان زهکشی خاک دارد. این گیاهان بومی مدیترانه شرقی هستند. هنگام تعیین میزان و دفعات آبیاری، خشکی نسبی آن منطقه را در نظر داشته باشید. آبیاری زیاد باعث پوسیده شدن پیاز میشود.

دما و رطوبت

می توان انتظار داشت که سنبل در فصل زمستان زنده بماند. آنها ممکن است به حفاظت زمستانی در ناحیه سردتر و مقداری پیش سرد در نواحی گرمتر بسته به تنوع نیاز داشته باشند. در نواحی که دما در زمستان بالای 60 درجه فارنهایت باقی می ماند، پیازها را بیرون بیاورید و قبل از کاشت مجدد به مدت 6 تا 10 هفته در جایی تاریک و سرد منجمد کنید.

کود

ساده ترین راه برای تغذیه پیازهای جدید این است که در زمان کاشت، مقداری کود را داخل چاله بریزید. کودهای زیادی برای تغذیه پیازها وجود دارد، در صورت امکان مقداری ( 10 درصد) کود دامی یا ورمی به خاک آن در زمان کاشت اضافه گردد یا می توانید از پودر استخوان معمولی استفاده کنید. در هنگام کاشت و دوباره در بهار، زمانی که رویش جدید برای اولین بار ظاهر شد پیازها را با آبیاری و کودهی خوب تغذیه کنید.

هرس

پس از پایان گلدهی پیازها، ساقه های گل را قطع اما، برگ ها را رها کنید تا گیاهان برای ذخیره انرژی در پیازهای خود برای فصل بعد تشویق شوند.

نگهداری

سنبل یک گل دائمی نیست و دوام گل نهایتا یک ماه میباشد اما بعداز از بین رفتن گل می توانید پیاز آن را از خاک در بیارید و ساقه آن را قطع کنید در محلی خشک و تاریک بگذارید تا سال دیگه هم میتوانید بکارید و سبز میشود.

نکاتی برای کاشت سنبل در محیط بیرون از خانه

اگر می خواهید سنبل را در باغچه بکارید، باید پیاز سنبل در اوایل پاییز کاشته شود، اینگونه گیاه شما زمان کافی برای رشد و ریشه دهی مناسب تا قبل از زمستان خواهد داشت.

برای پرورش سنبل باید از خاکی غنی، مرطوب و دارای زهکش مناسب استفاده کنید وپیاز سنبل را در نقطه ای بکارید که در آفتاب کامل به سمت شمال و سایه به سمت جنوب قرار داشته باشد. برای غنی کردن خاک مقداری کود آلی را با خاک به خوبی مخلوط نموده و پیاز را در عمقی حدود به 24 سانتیمتر با فاصله 6 تا 9 سانتی متر در خاک بکارید.

روش های تکثیر سنبل

به روش های زیر می توان سنبل را تکثیر نمود:

از طریق بذر

بذر سنبل حالت کاغذی داشته و 4 تا 6 سال زمان نیاز است تا گیاه گل دهد. سنبل به طور طبیعی سوخک کمی تولید می کند و سوخ آن یکساله است و کیفیت گلها در سال دوم مطلوب نمی باشد. استفاده از دو روش ته شکافی و ته برداری برای تولید سوخک بیشتر مرسوم است.

از طریق ته برداری

در این روش بصورت افقی صفحه پایگاهی سوخ با چاقوی انحنا دار برداشته شده و تعداد زیادی سوخک در قسمت های برش داده شده تولید می شود که می توانیم آنها را کشت کنیم. این روش به مهارت زیادی نیاز دارد.

از طریق ته شکافی

در این روش در صفحه پایگاهی سوخ برای تولید سوخک بیشتر، با استفاده از چاقو برش هایی ایجاد می شود. به منظور تغذیه سوخ بعد از برداشت گل ها، باید برگ ها را روی گیاه نگه داشت. سوخ های سنبل را در تیر و مرداد که گلدهی تمام شده است، در می آوریم. برای زود گل دادن گیاه از تیمار هایی نظیر تیمار دمایی می توانیم پس از خارج نمودن سوخ از خاک (در تابستان) استفاده کنیم.

روش تکثیر رویشی

روش تکثیر رویشی نیز تنها راه موثر برای افزایش عمر سنبل های شماست، زیرا این پیازها به مرور زمان کم می شوند. در حالی که ممکن است یک پیاز سال ها به گلدهی خود ادامه دهد، اندازه شکوفه ها و پیازها به تدریج کوچک می شوند و با جدا کردن جوانه ها هر چند سال یکبار، می توانید به طور موثر سنبل های خود را به طور نامحدود زنده نگه دارید.

آموزش نحوه تکثیر رویشی سنبل

در اینجا نحوه تکثیر سنبل با جدا کردن جوانه پیازها آورده شده است:

بعد از اینکه گلها پژمرده شدند و قبل از اینکه شاخ و برگها شروع به قهوه ای شدن کنند معمولاً در اواخر تابستان یا پاییز، سنبل های بالغ را بیرون آورید. هنگام دست زدن به سنبل حتما از دستکش استفاده کنید، زیرا پیازها دارای سمومی هستند که می توانند باعث تحریک پوست شوند.

خاک را بشویید و توده ها را با پیازها جدا کنید.

پیازها را بلافاصله در خاکی با زهکشی خوب بکارید. اگر خاک متراکم است، مخلوط کردن در ماسه یا کمپوست ایده خوبی است. یک مشت پودر استخوان یا کود پیاز نیز در زمان کاشت توصیه می شود. تعجب نکنید اگر چند سال طول کشید تا جوانه ها گلهای خوبی تولید کنند.

کاشت درگلدان و کاشت مجدد سنبل ها

زهکشی خوب در گلدان با استفاده از پلاستیک یا خاک رس انجام می شود. اندازه گلدان به تعداد پیازهایی که می کارید بستگی دارد اگرچه، پیاز سنبل را می توان نزدیک بهم کاشت زیرا پیازها به فضایی برای تکثیر نیاز ندارند یا می‌توانید آن‌ها را فشار دهید تا تقریباً با هم تماس داشته باشند اما، فضایی برای مقداری خاک بگذارید تا آب را نگه دارد.

خاک گلدان تجاری برای کاشت سنبل در گلدان مناسب است، اگرچه برخی افراد دوست دارند کمی ماسه را با خاک گلدان مخلوط کنند. محیط گلدان را تا زمانی که پیازها جوانه بزنند مرطوب نگه دارید سپس هر زمان که خاک خشک شد آبیاری کنید پس از جوانه زدن پیازها آنها را درنور غیر مستقیم خورشید قرار دهید. دمای سرد شکوفه ها را برای مدت طولانی تری نگه می دارد.

نگهداری از سنبل در زمستان

در مناطقی که زمستان سردی دارند، استفاده از یک لایه ضخیم مالچ روی بستر پیاز ممکن است به پیاز سنبل اجازه دهد تا در زمستان های سرد زنده بماند. در مناطق که زمستان معتدل دارند، هیچ حفاظت زمستانی لازم نیست و اگر سنبل‌هایی را در جایی که دمای زمستان در آن بالاتر از 60 درجه فارنهایت است، باید پیازها را خارج کنید و قبل از کاشت مجدد آن‌ها را به‌طور مصنوعی سرد کنید یا می‌توانید از رشد سنبل‌های یکساله صرف نظر کنید و هر پاییز آنها را دوباره بکارید.

چگونه سنبل را شکوفا کنیم؟

پیاز سنبل در بهار به راحتی به خودی خود گل می دهد. همانطور که گفته شد، وقتی شکوفه‌ها ضعیف شد، می‌توانید ساقه های گل را زمانی که برگ های آن زرد شد ببرید. زمانی که شکوفا شدند دوباره در 10 مرداد الی 9 شهریور آنها را تغذیه تا برای بهار آینده به آنها کمک کنید اما توجه داشته باشید که بیشتر باغبانان لازم می دانند که سنبل ها را هر دو یا سه سال یکبار دوباره بکارند یا آنها را تقسیم کنند.

مشکلات، آفات و بیماری های رایج سنبل

سنبل هم مثل هر گل و گیاه دیگری، درگیر آفات و بیماری هایی میشود که هر یک راه حلی دارند و در ادامه به آنها اشاره شده است.

جوندگان

انواع جوندگان پیاز سنبل را می خورند. می توانید با ریختن یک مشت شن در چاله کاشت تا حدودی از آنها محافظت یا می توانید از آفت کش تجاری استفاده کنید. یک روش ساده تر، کاشت آنها با نرگس است که جوندگان تمایل دارند از آن اجتناب کنند

تعداد کمی از بیماری‌های گیاهی سنبل را تحت تأثیر قرار می‌دهند اما، اگر در خاک متراکم که زهکشی خوبی ندارد کاشته شوند ممکن است پیازها پوسیده شوند.

شاخ و برگ خالدار

اگر بعد از ظاهر شدن شاخ و برگ، سرمازدگی دیرهنگام داشته اید، برگ های سنبل می توانند لکه های بد شکلی ایجاد کنند. متأسفانه، کار زیادی نمی توانید در مورد آن انجام دهید اما، در برخی موارد روی ساقه های گل که بعدا ظاهر می شوند تأثیر نمی گذارد.

گلبرگ های شکسته و رگه دار

این می تواند توسط ویروس موزاییک ایجاد و همچنین باعث خالدار شدن برگ ها شود. گیاهان آلوده باید بیرون آورده شده و دور ریخته شوند. هر ابزاری را که برای این کار استفاده می کنید استریل کنید زیرا می توانند بیماری را گسترش دهند.

گل های کوچک

طبیعی است که سنبل ها بعد ازفصل شکوفایی، کمتر شکوفه دهند. با تغذیه منظم می توانید طول عمر آنها را افزایش دهید. تکثیر گیاهان جدید با تقسیم سنبل‌های بالغ می‌تواند شما را تقریباً برای مدت نامحدودی از داشتن گیاهان گلدار بی نیاز نگه دارد.

طول عمر سنبل ها چقدر است؟

متأسفانه، پیاز سنبل عمر کوتاهی دارد و احتمالاً تنها سه یا چهار سال دوام خواهد آورد. بسیاری از مردم آنها را یکساله می دانند و به همین دلیل سالانه آنها را تعویض می کنند.

آیا می توان سنبل را در داخل خانه پرورش داد؟

اگر سنبل را در داخل گلدان می‌ کارید تا زودتر شکوفه‌دهی کند یا باید پیازهای از پیش منجمد شده بخرید یا خودتان آن‌ها را در یخچال یا مکان‌های سرد دیگری منجمد کنید سپس آن‌ها را در شن قرار دهید تا زمانی که شکوفه دهند پس از شکوفه دادن، پیازهای سنبل داخلی معمولا دور ریخته می شوند اما، اگر حیوانات خانگی دارید که پیازها را بیرون می‌کشند، انتخاب خوبی برای داخل خانه نیستند.