حجت قندی، استاد اقتصاد دانشگاه وندربیلت آمریکا در تحلیلی به این سوال پاسخ داده که در صورت انتخاب دونالد ترامپ یا جو بایدن، بازار ارز در ایران به چه سمتی می رود؟

قندی در این یادداشت نوشت:

برای بررسی ساده تاثیر انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران باید به نکات ساده بازار ارز توجه کرد. بازار ارز ایران یک طرف عرضه دارد و یک طرف تقاضا. تا پیش از این، عرضه ارز تا حدود زیادی در دست دولت بود. یعنی عمده درآمد ارزی کشور از صادرات نفت خام تامین می شد که متعلق به دولت بود.

اما با کاهش بسیار زیاد صادرات نفت خام، کنترل قسمت عرضه ارز تا حدودی از دست دولت خارج شد و به پیامدهایی دامن زد که در اقتصاد ایران سابقه نداشت. حالا نکته ای که تعیین کننده قیمت ارز است، این است که کدام نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا می تواند درآمدهای ارزی دولت را باز گرداند.

ترامپ و افزایش قیمت ارز

در صورت انتخاب مجدد ترامپ و عدم از سرگیری مذاکره، سطح صادرات نفت ایران در آینده نزدیک تغییر چندانی نخواهد کرد و تحریم ها بر سر جای خود خواهند ماند. در این شرایط باید چند فرض را در نظر گرفت:

1.درآمد غیر نفتی کشور در سطحی که هست بماند.

2.سیاست های پولی و بودجه ای دولت و بانک مرکزی طبق روال قبل ادامه یابد.

3. نقدینگی به سرعت قبل افزایش یابد. به این معنی که تقاضا برای ارز (از نظر اسمی) هم تراز با افزایش نقدینگی افزایش می یابد.

4.ذخیره ارزی کشور در مقایسه با حجم اقتصاد بالا نباشد و امکان استقراض خارجی عمده هم بعید باشد.

با این فرض های ساده کننده می توان آینده بازار ارز در ایران را به روشنی دید. در این صورت قیمت ارز به صورت تدریجی و با همان سرعت افزایش نقدینگی تغییر خواهد کرد و امکان تثبیت کردن قیمت ارز حتی تثبیت های دوره ای هم غیر ممکن می شود.

به عبارتی، قیمت ارز هر سال بیش از سال قبل از آن خواهد بود. اگر بی نظمی در سیاست های مالی و پولی افزایش یابد، در آن صورت احتمال شوک های ارزی، بیشتر هم می شود و کشور ممکن است در آستانه شرایط ابرتورمی قرار گیرد.

وجه به این نکته لازم است که یکی از کارکرد های پول، ذخیره ارزش است. در شرایط تورمی ارزش پول کم می شود و این کارکرد پول زیر سوال می رود. در این زمان ممکن است مردم برای حفظ ارزش آنچه به زحمت به دست آورده اند، به دارایی های دیگری چون دلار و سکه و ملک هجوم آورند که این باعث نزدیکتر شدن به شرایط ابر تورمی می شود.

نتیجه انتخابات آمریکا کی و چگونه مشخص خواهد شد؟

شانس مجدد برای بازار ارز

در مقابل انتخاب ترامپ، به نظر می رسد که شانس مذاکره و رفع تحریم با انتخاب بایدن بالاتر می رود. گرچه تحریم ها احتمالا بلافاصله رفع نخواهد شد و مذاکره بلافاصله به نتیجه نخواهد رسید. اما بازار به سمت انتظارات مثبت حرکت می کند.

اما توجه به یک نکته مهم است. خوشبینانه ترین حالت این است که فرض کنیم بایدن انتخاب شود، مذاکرات بین ایران و آمریکا بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران و با کادر جدیدی در وزارت خارجه شروع شود و تحریم ها چند ماه بعد از آن برطرف شود. حتی با این احتمال هم قیمت ارز سقوط عمده ای نخواهد داشت و احتمال اینکه در سطح 30 هزار تومان بماند خیلی بیشتر از این است که به سطح 15 هزار تومان برسد.

مخلص کلام این است که برگشتن قیمت ارز به سطحی مانند 4200 تومان غیرممکن است. توجه کنیم که در کنار شانس پیروزی بایدن به شانس های دیگری هم نیاز داریم. مثلا اینکه کوید 19 از بین برود تا سطح تقاضا برای نفت به گذشته بازگردد. در غیر این صورت، درآمد ارزی کشور از محل فروش نفت به آن سطحی نخواهد رسید که مشکلات ساختاری دولت را رفع کند. بازار ارز هم به تبع آن مشکلات است که چنین ملتهب است.