فرآیند بارداری از زمان انجام لقاح تا زایمان به چندین مرحله تقسیم می‌شود. هر کدام از این مراحل اگر به درستی صورت نپذیرد، بارداری را با شکست مواجه می‌کند و سلامت مادر و جنین را به خطر می‌اندازد.

یکی از این مراحل زمانی است که یک تخم بارور شده برای لانه‌گزینی خود به رحم سفر می‌کند. در حاملگی خارج از رحم تخم بارور شده به جداره رحم متصل نمی‌شود. درعوض ممکن است به لوله فالوپ، حفره شکم یا دهانه رحم وصل شود.

این در حالی است که آزمایش بارداری مثبت است؛ اما یک تخم بارور شده نمی‌تواند در هیچ جای دیگری غیر از رحم رشد کند.

طبق آکادمی پزشکان خانواده آمریکا (AAFP) حاملگی خارج رحمی در حدود ۱ از هر ۵۰ نفر رخ می‌دهد. حاملگی خارج رحمی یا Ectopic pregnancy اگر درمان نشود، می‌تواند یک خطر پزشکی برای مادر و جنین تلقی شود. درمان سریع می‌تواند خطر عوارض ناشی از حاملگی خارج رحمی را کاهش بدهد و شانس شما را برای داشتن یک بارداری سالم در آینده محفوظ می‌دارد.

چه عواملی باعث ایجاد حاملگی خارج رحمی می‌شود؟

علت بارداری خارج رحمی همیشه روشن نیست. در بعضی موارد شرایط زیر با بارداری خارج رحمی مرتبط است:

• التهاب و زخم لوله‌های فالوپ
• عفونت یا جراحی
• عوامل هورمونی
• ناهنجاری‌های ژنتیکی
• نقائص هنگام تولد
• شرایط پزشکی که بر شکل و وضعیت لوله‌های فالوپ و اندام تولیدمثل تأثیر می‌گذارد

پزشک ممکن است بتواند در مورد وضعیت شما اطلاعات خاص‌تری را بدهد.

چه کسانی در معرض خطر حاملگی خارج رحمی قرار دارند؟

ریسک ابتلا به حاملگی خارج رحمی برای همه زنانی که از نظر جنسی آمادگی بارداری دارند، وجود دارد.
عوامل خطر با هریک از موارد زیر افزایش می‌یابد:
• سن مادر ۳۵ سال یا بالاتر
• تاریخچه جراحی لگن، جراحی شکم یا سقط‌های متعدد
• سابقه بیماری التهابی لگن (PID)
• تاریخچه آندومتریوز
• حاملگی با کمک دارو‌ها یا روش‌های باروری
• سیگار کشیدن
• تاریخچه حاملگی خارج رحمی
• سابقه بیماری‌های مقاربتی (STD) مانند سوزاک یا کلامیدیا
• ناهنجاری‌های ساختاری در لوله‌های فالوپ، تخم بارور شده را به رحم نمی‌رساند

اگر هریک از عوامل خطر فوق را دارید، با پزشک خود مشورت کنید تا خطرات ناشی از بارداری خارج رحمی در آینده به حداقل برسد.

نشانه‌های حاملگی خارج رحمی چیست؟

تهوع و درد پستان علائم شایع در هر دو حاملگی رحمی و خارج رحمی به شمار می‌روند. علائم زیر در بارداری خارج رحمی شایع‌تر است و می‌تواند علامتی برای پیگیری‌های بیشتر باشد:

• درد‌های موجی شدید در شکم، لگن، شانه یا گردن
• درد شدید که در یک طرف شکم ایجاد می‌شود
• خون‌ریزی واژن
• سرگیجه یا غش
• فشار رکتوم

اگر می‌دانید که باردار هستید و به هر یک از این علائم مبتلایید، باید با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر گمان می‌کنید بارداری خارج رحمی دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. بارداری خارج رحمی را نمی‌توان با معاینه فیزیکی تشخیص داد.

اصلی‌ترین قدم برای تشخیص سونوگرافی ترانس واژینال است. سونوگرافی ترانس واژینال که سونوگرافی از راه واژن (endovaginal ultrasound) نیز نامیده می‌شود، یکی از روش‌های عکس‌برداری از لگن است که توسط پزشکان برای معاینه دستگاه تناسلی زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل معاینه دستگاه تناسلی، معاینه رحم، لوله فالوپ، تخمدان‌ها، دهانه رحم و واژن است.

برخلاف فرایند سونوگرافی شکمی و لگنی که طی آن دستگاه مبدل خارج از بدن و روی سطح شکم و لگن قرار می‌گیرد، پزشک یا متخصص انجام سونوگرافی هنگام انجام سونوگرافی ترانس واژینال دستگاه مبدل میله‌ای مانندی را به اندازه ۶ تا ۸ سانتی متر به درون مجرای واژن وارد می‌کند.

این روش به پزشک این اطمینان را می‌دهد تا متوجه شود که حاملگی در داخل رحم صورت گرفته است یا خیر. پزشک شما همچنین ممکن است از آزمایش خون برای تعیین میزان هورمون‌های خون همچون hCG و پروژسترون استفاده کند. این‌ها هورمون‌هایی هستند که در دوران بارداری با افزایش میزان مواجه می‌شوند. اگر این سطح هورمون در طی چند روز کاهش یابد یا یکسان بماند و یک کیسه حاملگی در سونوگرافی وجود نداشته باشد، احتمالاً حاملگی خارج رحمی تأیید می‌شود.

اگر علائم شدیدی مانند درد یا خون‌ریزی قابل توجه دارید، ممکن است زمان کافی برای انجام این مراحل وجود نداشته باشد. لوله فالوپ در موارد شدید می‌تواند پاره شود و باعث خونریزی شدید داخلی شود. در این شرایط سلامت مادر برای پزشک در اولویت قرار دارد و احتمال یک جراحی فوری پیش‌بینی می‌شود.

چه درمانی برای حاملگی خارج رحمی وجود دارد؟

حاملگی خارج رحمی برای مادر بی‌خطر نیست. همچنین جنین نیز قادر به رشد در فضایی به جز رحم مادر نیست؛ بنابراین حذف جنین سلامت مادر را برای انجام بارداری بعدی حفظ می‌کند.

گزینه‌های درمانی بسته به محل حاملگی خارج رحمی و پیشرفت آن متفاوت است:

بسیاری از جراحان پیشنهاد می‌کنند جنین را بردارند و هرگونه آسیب داخلی ترمیم شود. این روش لاپاراتومی (laparotomy) نامیده می‌شود. این عمل به معنای ایجاد یک برش کوچک در دیواره شکم و ورود به حفره شکم به منظور اکتشاف، تشخیص و درمان احتمالی است. این فرآیند با دوربین‌های کوچکی توسط پزشک انجام می‌شود. در قدم بعدی جراح جنین را برمی‌دارد و هرگونه آسیب به لوله فالوپ را ترمیم می‌کند.

اگر عمل جراحی ناموفق باشد، ممکن است جراح لاپاراتومی را تکرار کند و این‌بار با یک برش بزرگ‌تر. پزشک ممکن است در صورت آسیب دیدن در طول عمل جراحی لوله فالوپ را نیز خارج کند.

مراقبت‌های پس از عمل حاملگی خارج رحمی

پزشک بعد از عمل دستورالعمل خاصی را در مورد مراقبت از برش‌های شکم ارائه می‌دهد. اهداف اصلی تمیز نگه داشتن برش‌ها در حین بهبود است. آن‌ها را هر روز برای علائم عفونت بررسی کنید که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی
• احساس گرمی ناحیه
• قرمزی ناحیه
• تورم

بعد از عمل می‌توانید انتظار خون‌ریزی سبک از واژن و دیدن لخته¬های خون را داشته باشید. این می‌تواند تا شش هفته پس از عمل شما نیز رخ بدهد. سایر اقداماتی که برای مراقبت از خود می‌توانید انجام بدهید، شامل موارد زیر است:
خودداری از بلند کردن اجسام بیشتر از ۵ کیلوگرم
برای جلوگیری از یبوست مایعات زیادی بنوشید
استراحت لگن به معنای خودداری از برقراری روابط جنسی و استفاده از تامپون و دوش واژن
تا حد ممکن هفته اول پس از عمل را به صورت کامل استراحت کنید و سپس فعالیت‌های خود را در هفته-های بعدی افزایش بدهید.

سخن پایانی

چشم‌انداز طولانی مدت بعد از یک بارداری خارج رحمی بستگی به این دارد که آیا این امر باعث آسیب جسمی شده است یا خیر. بیشتر افرادی که حاملگی خارج رحمی دارند، بارداری سالمی را در دفعات بعد تجربه می‌کنند.

اگر هر دو لوله فالوپ هنوز دست نخورده باشند یا حتی فقط یک مورد داشته باشند، تخمک می‌تواند در بارداری‌های بعدی به طور طبیعی بارور شود. جراحی ممکن است به لوله‌های فالوپ آسیب برساند و این امر می‌تواند رخ دادن حاملگی خارج رحمی آینده را محتمل‌تر کند.

اگر از بین بردن یک یا هر دو لوله فالوپ ضروری است، در مورد روش‌های جایگزین برای بارداری با پزشک خود مشورت کنید. یکی از این راه‌ها لانه‌گزینی تخم بارور شده به صورت آزمایشگاهی در داخل رحم است.

از دست رفتن بارداری در هر زمانی که باشد، صدمات روحی و جسمی را برای مادر و پدر به همراه خواهد داشت. با افزایش آگاهی خود در این زمینه می‌توانید بر این مشکلات غلبه کنید و بارداری سالمی را در آینده تجربه کنید.