خسرو ساکی رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی وزارت آموزش و پرورش در برنامه استودیو الفبا که در آستانه فرارسیدن فصل امتحانات پایان سال، برگزار شد، اظهار کرد: بر اساس مصوبه ۹۷۷ شورای عالی آموزش و پرورش، در مناطقی که امکان حضور فیزیکی دانش آموزان در مدرسه، وجود داشته باشد با رعایت پروتکل های بهداشتی، امتحانات به صورت حضوری برگزار می شود، بنابراین براساس رنگ بندی مناطق می توان گفت؛ در مناطق آبی، امتحانات به صورت حضوری و در سایر مناطقی که امکان حضور دانش آموزان در مدرسه وجود ندارد در همه پایه های تحصیلی به استثنای یایه های نهم و دوازدهم، امتحانات به صورت غیرحضوری برگزار خواهد شد.

او افزود: با توجه به تأثیرنتایج امتحانات پایه های نهم و دوازدهم در سرنوشت دانش آموزان و بر اساس مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، امتحانات پایه های مذکور با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی و نظارت مراقبین بهداشتی به صورت حضوری برگزار می شود تا ارزشیابی دقیق تری از آموخته های دانش آموزان به عمل آید.

ساکی، انتخاب رشته تحصیلی در پایه نهم و ادامه تحصیل در رشته های بدون کنکور بعد از پایه دوازدهم، که صرفاٌ براساس سوابق تحصیلی صورت می گیرد را از دلایل حضوری بودن امتحانات دو پایه تحصیلی مذکور بر شمرد و تصریح کرد: سؤالات امتحانی پایه نهم به صورت هماهنگ استانی طرح و به صورت مدرسه ای اجرا می شود. همه عوامل برگزارکننده امتحانات نیز از کادر خود مدرسه انتخاب می شوند.

او با تأکید بر مرجعیت و مورد اعتماد بودن معلمان، را دلیل سپردن تصحیح اوراق امتحانی پایه نهم به معلمان دانست و گفت: سوالات هماهنگ استانی، توانایی های دانش آموزان یک استان و یا یک منطقه را بصورت یکسان می سنجد تا در ادامه بتوان آن ها راجایابی کرد، بنابراین اگر دریک منطقه ای انتخاب رشته را باز بگذارند، ممکن است در یک رشته تراکم و در رشته دیگر متقاضی بسیار کمی وجود داشته باشد و این موضوع علاوه بر این که توازن رشته ای را از بین می برد و نیروی مورد نیاز بازار کار تأمین نمی شود، بلکه خود دانش آموز نیز، چون رشته ای را بدون دارا بودن استعداد و توانمندی لازم، انتخاب کرده است ممکن است در ادامه تحصیلش دچار اخلال شود.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، مبنای طرح سوالات امتحانی در شرایط کرونایی را بخشنامه سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برشمرد و خاطرنشان کرد: مدرسه باید از ازدحام دانش آموزان در هنگام برگزاری امتحانات حضوری جلوگیری کند و دستورالعمل های بهداشتی را مجدانه اجرا کنند و مراقبان سلامت، الزاماٌ حضور داشته باشند و از حضور دانش آموزان بدون ماسک در حوزه امتحانی، جلوگیری کنند.

او ادامه داد: دانش آموزانی که به هر دلیلی نتوانند در امتحانات حضور یابند، اگر آمار قابل توجهی داشته باشند، برای اینکه قبولی آن ها به شهریور موکول نشود، تدابیری از سوی کمیسیون های خاص شورای عالی آموزش و پرورش اندیشیده شده است. بر اساس دستورالعملی که به استان ها ارسال کردیم، اختیارات برگزاری امتحانات را به استان ها وا گذار کردیم تا بر اساس شرایط کرونایی هر منطقه تصمیم مقتضی اتخاذ شود.

ساکی خاطرنشان کرد: در پایه اول و دوم آموزش ابتدایی، ارزشیابی دروس براساس اطلاعات و شواهد جمع آوری شده، مطابق اهداف درسی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش، انجام می گیرد. در «درس فارسی» آزمون عملکردی، در مناطق آبی به صورت حضوری، و در مناطق زرد و نارنجی و قرمز، به شکل غیرحضوری و با نظارت مدیر مدرسه انجام می شود.

او ادامه داد: در پایه ششم ارزشیابی براساس اطلاعات و شواهد جمع آوری شده و مطابق «اهداف برنامه درسی مصوب»، به اضافه برگزاری آزمون های عملی کلاسی در «دروس فارسی»، «ریاضی» و «علوم»؛ درمناطق آبی، حضوری و در مناطق زرد، نارنجی و قرمز، به صورت غیرحضوری برگزار می شود. در پایه های؛ هفتم، هشتم، دهم و یازدهم در مناطق زرد، نارنجی و قرمز به معلم اختیار داده شده تحت نظارت مدیر مدرسه از طریق آزمون های آنلاین و سایر شیوه های ارزشیابی مثل؛ پوشه کار آزمون های کتاب باز، عملکردی، شفاهی و برخط و برون خط، امتحانات برگزار می شود.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، انجام تکالیف و پروژه ها را از جمله روش های ارزشیابی بر شمرد و تصریح کرد: معلم می تواند ارزیابی را به خود دانش آموزان واگذار کند و آن ها از طریق صوت و فیلم پاسخ های خود را ارائه کنند. معلم می تواند نمره پایانی را به فعالیت مختلف دانش آموز تخصیص و با توجه به امکانات دانش آموزانش آزمون برگزار کند.

ساکی ادامه داد: تغییر پارادایم ها یکی از تحولاتی است که در عرصه سنجش و ارزیابی تحصیلی در دوران کرونا رخ داده است، در نگاه سنتی ارزشیابی را معطوف به ارزشیابی تراکمی پایانی، مدادکاغذی و یا کتبی می بینیم، اما در پارادایم جدید، به جای ارزشیابی و سنجش شناختی که تنها فعالیت های ذهنی یادگیرنده را مورد ارزیابی قرار می دهد، «ارزشیابی شایستگی محور» مطرح شده است. در این نوع ارزشیابی؛ تأکید بر آزمون های عملکردی است و به جای پرداختن به فعالیت های ذهنی، مهارت های دیگر هم سنجیده می شود حتی نگرش یادگیرنده نیز در لابلای فعالیت ها، سنجیده می شود؛ و بحث دانش، نگرش و مهارت های یادگیرنده که شایستگی فرد را تشکیل می دهد، مورد سنجش قرار می گیرد.

درخواست برگزاری غیر حضوری امتحانات نهایی دانش آموزان

ساکی خاطرنشان کرد: «آزمون کتاب باز» یکی از شیوه های نوین است و این روش در دانشگاه ها مرسوم است. با توجه که برای پاسخ به چنین آزمونی باید به چند منبع مراجعه کنیم این نوع آزمون ها ورزیدگی بیشتری ایجاد می کند. البته شیوه های نوین آزمون ها نیازمندآموزش نیز هستند و باید در این خصوص دوره های آموزش ضمن خدمت برای معلمان برگزار شود و آن ها مقالات و منابعی را مطالعه کنند تا با چگونگی آزمون های کتاب باز آشنا شوند همچنین، به جای یک ساعت باید یک روز به دانش آموز فرصت پاسخگویی داد تا دانش آموز، همه منابع را بررسی کند.

او بر لزوم گفت وگوی معلمان با اولیای دانش آموزان، قبل از برگزاری آزمون پایانی، تأکید و عنوان کرد: اولیای دانش آموزان در ارزیابی فرزندانشان باید از معلمان جدی تر باشند و فضایی را با نظارت خود فراهم کنند تا عمق یادگیری فرزندشان در آموزش های مجازی سنجیده و ضعف های دانش آموزان معین و برای رفع آن اقدام شود.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، در پاسخ به سوال امکان استفاده از سایر اپلیکیشن ها درکنار «شاد»، برای برگزاری امتحانات، اظهار کرد: در برگزاری آزمون ها، علاوه بر بهره مندی از بستر «شاد»، استفاده از سامانه های بومی مورد تأیید شورای مدرسه بلا مانع است. البته استفاده از شاد همواره باید در اولویت باشد.

او در پاسخ به سوالی در خصوص؛ «امتحانات پایانی دانش آموزان پایه نهم مدارس شبانه روزی» و محدودیت های تردد، اظهار کرد: امکان مهمان شدن از جمله شرایطی است که برای دانش آموزان پایه نهم مدارس شبانه روزی که فاصله منزلشان تا مرکز شبانه روزی زیاد است، فراهم شده است. تا در مدارس دیگر نزدیک محله شان در آزمون های حضوری شرکت کنند. سایر پایه های شبانه روزی ضرورتی به حضور در مدرسه ندارند و در فضای مجازی در آزمون ها حاضر می شوند.

ساکی خاطرنشان کرد: با توجه به شیوع کرونا و همچنین برگزاری انتخابات، با شرایط ویژه ای روبه رو هستیم با توجه به عضویت بسیاری از فرهنگیان در حوزه های برگزار کننده انتخابات و استفاده از مدارس به عنوان حوزه های رأی گیری، امتحانات باید به گونه ای برگزار شود که با انتخابات تداخل پیدا نکند؛ بنابراین امتحانات حضوری از ۲۷ اردیبهشت ماه آغاز و در ۲۴ خرداد ماه پایان می یابد. البته اگر شیوع کرونا در ایام مذکور شدت یابد، آموزش و پرورش تابع تصمیمات ستاد ملی کرونا خواهد بود؛ زیرا سلامت دانش آموزان همواره در اولویت است بنابراین اگر ستاد کرونا تشخیص دهد برگزاری امتحانات در خرداد ماه میسر نیست، ما امتحانات را به تیرماه منتقل می کنیم و باز هم تابع تصمیمات ستاد ملی مبارزه با کرونا هستیم و در آن صورت احتمالاً کنکور نیز جابجا خواهد شد. البته همه این موارد در حد پیش بینی است و تا کنون هیچ تصمیمی در این باره اتخاذ نشده است، تأکید می کنم؛ ضروری است که ما امتحانات را قبل از کنکور سراسری برگزار کنیم تا بتوانیم سوابق تحصیلی دانش آموزان کنکوری را به سازمان سنجش ارسال کنیم. در پایه نهم نیز به وسطه تأثیر در فرآیند انتخاب رشته و هدایت تحصیلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، ادامه داد: با توجه به سهم عملکردی که پایه نهم در فرم های هدایت تحصیلی دارد، اگر این امتحانات برگزار نشود، دانش آموزان پایه نهم در ادامه تحصیل با مشکل مواجه می شوند و ممکن است به ترک تحصیل افراد نیز منجر شود، اما این که امتحانات پایه نهم به تیرماه منتقل شود، نیازمند مصوبه مراجع ذی صلاح است.

ساکی در خصوص «حذفیات محتوا های درسی از آزمون پایانی» گفت: براساس دستورالعمل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، مناطق مختلف با توجه به شرایط کرونایی و رنگ بندی های صورت گرفته، اقدام به تدریس محتوای درسی کرده اند و بر همان اساس نیز ارزشیابی از محتوا های تدریس شده به عمل می آید.

ساکی افزود: ما در خواست کردیم تا در خصوص محتوای امتحانات پایه نهم نیز مانند پایه دوازدهم، وضعیت قرمز مبنا قرار گیرد و پاسخی که دریافت شد، این بود که اگر امتحانات پایه نهم استانی، برگزار شود این موضوع بلا مانع است؛ بنابراین دستورالعمل مربوطه از سوی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، به تمامی واحد های مربوطه ستادی و مدرسه ای ابلاغ شده است. قطعاً همه مدیران و معلمان از این دستورالعمل مطلع هستند و اگر کسی ابهامی در این زمینه داشته باشد می تواند به پایگاه اطلاع رسانی مرکز سنجش و یا سازمان پژوهش مراجعه تا از بخش های حذف شده کتاب های مختلف مطلع شود.

او در خصوص مدارس ویژه پرورش استعداد های درخشان، گفت: در پایه ششم به هفتم تأکید آزمون بر سنجش هوش و استعداد دانش آموزان است و کمتر به محتوای درسی پرداخته می شود. اما در پایه نهم به دهم نیز به همین روش است، البته کمی بیشتر از محتوای دروس سوال می آید، اما در خصوص مدارس نمونه دولتی باید گفت که؛ طرح سوالات به خود استان ها واگذار شده است البته ستاد امتحانات استان، شرایط کرونایی را نیز لحاظ خواهند کرد.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی ادامه داد: در دستورالعملی که به عنوان «شیوه ارزشیابی پایان سال» و اول اردیبهشت به استان ها ابلاغ شده، در خصوص امتحانات شاخه فنی وحرفه ای وکاردانش، دروس این رشته ها را به دو دسته، دروس عمومی و شایستگی های غیرفنی و شایستگی های تقسیم کردیم و همانند آزمون های پایه دهم و یازدهم شاخه نظری، با مرجعیت معلم و نظارت مدیر مدرسه می تواند با شیوه های چند گانه ارزیابی شود. اما براساس دستورالعمل مذکور، سنجش دروس شایستگی های فنی حرفه ای وعملی و استاندارد های مهارت در شاخه کاردانش و کارورزی و کارآموزی، اولاً باید حضوری و تا ۱۵ مردادماه انجام شود. در این بازه زمانی هر گاه ستاد مبارزه با کرونا منطقه، وضعیت را آبی اعلام کرد و امکان حضور دانش آموزان فراهم شد دانش آموزان می توانند بر اساس برنامه مدرسه حضور پیدا کنند و آموزش و ارزشیابی را توامان انجام دهند. برای کارورزی و کارآموزی نیز در این شیوه نامه مشخص شده که دانش آموز در چه شرایط می تواند در مدرسه حضور یابد و در آزمون ها شرکت کنند.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، ادامه داد: به طورکلی حتی اگر آزمون های مذکور در مردادماه هم انجام شود برای دانش آموزان «قبولی در خرداد ماه» در کارنامه آن ها ثبت می شود.

ساکی در پاسخ به سوالی در مورد مقایسه کیفیت امتحانات «سال کرونایی گذشته» با سال های قبل از آن، اظهار کرد: در همه دنیا وضعیت شبیه هم هست در اجلاس اخیر وزرای آموزش و پرورش جهان، در خصوص تغییر آموزش ها به مجازی، مطالبی ارائه شد که حاکی از افت کیفیت آموزشی در دوره کرونایی است. اما شکی در این نیست که، تمام تلاش برای جلوگیری از توقف آموزش ها به کار گرفته شد و ما شاهد حجم عظیمی از ایثارگری های معلمان برای پوشش تحصیلی دانش آموزان بودیم.

او ادامه داد: البته در کیفیت سنجش سال قبل با سال های قبل از آن، تفاوت وجود دارد، اما تفاوت معنا داری وجود ندارد و این دستاورد نتیجه تلاش و همت معلمان است و بخشی نیز به مراقبت خانواده ها وتلاش دانش آموزان و بخشی را نیز مدیون اصلاح شیوه های برگزاری امنحانات هستیم.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی، تصریح کرد: استفاده از شیوه های چندگانه برای سنجش پایانی را همواره توصیه کرده ایم، زیرا استفاده از فیلم، صوت، تصویر، پروژه و ... در ارزشیابی پایانی می تواند کیفیت سنجش را افزایش دهد و اعتبار بیشتری به نمرات دانش آموزان می دهد.

او گفت: همان طور که در تست سلامت، از خود دانش آموز نمونه برداری می شود تا برای درمانش چاره ای اندیشیده شود، از خانواده ها استدعا دارم که همکاری کنند تا خود دانش آموز به سؤالات امتحانی پاسخ دهد تا برای رفع نقایص او چاره ای بیندیشیم و برای رفع عقب ماندگی آن ها تدابیری اتخاذ شود؛ و دانش آموزی که درس را به خوبی فرا نگرفته است می واند کمک بیشتری از معلم بگیرد و یا از منابع مختلف برای تقویت خود بهره مند شود. اگر دانش آموز مطالبی را به خوبی فرا نگیرد، قطعاً در سال بعد دچار مشکل خواهد شد، زیرا مطالب یک پایه تحصیلی مبنای مطالب کلاس بالاتر است؛ بنابراین بین دروس پایه های مختلف تسلسل وجود دارد پس اگر دانش آموز در یک موضوع درسی تسلط لازم را نداشته باشد در ادامه دچار مشکل می شود بنابراین اولیا نظارت داشته باشند که سنجش به درستی انجام شود.

ساکی در پایان خاطرنشان کرد: دو توصیه دارم، اول؛ اولیا توجه داشته باشند که ما نیز خود جز اولیا هستیم و تمام تلاش خود را برای موفقیت دانش آموزان به کار می گیریم اگر اصرار بر حضوری بودن امتحانات پایه های نهم و دوازدهم داریم به واسطه تأتیر امتحانات این دو پایه در سرنوشت دانش آموزان است؛ لذا همکاران نیز شرایط را به شکل مطلوبی فراهم کنند تا اولیا با خیالی آسوده دانش آموزان را به جلسه امتحانی بفرستند و توصیه دوم این است که، اولیاء شرایط را به گونه ای رقم بزنند که دانش آموزان خود همه سؤالات را پاسخ دهند تا برای عقب افتادگی های احتمالی او چاره اندیشی شود.