قرآن کریم می فرماید: «ای پیامبر! بگو: آیا به شما خبر دهم که زیانکارترین افراد چه کسانی اند؟ آنانکه در زندگی دنیا، تلاششان گُم و نابود می شود و در عین حال، خیال می کنند که نیکو عمل می کنند...»[کهف، آیه ۱۰۴.]

گاهی انسان می رود، ولی نمی رسد، می جوید، لیکن نمی یابد،

عمل می کند، ولی بی نتیجه می ماند،

می دود، ولی دوندگیش بی اثر است.

زحمتِ بی پاداش، تلاش بی فایده، رنج بی گنج، و «سعی» بدون «شکر».

این، خسران است. زیانکار کسی است که در «بیراهه» حرکت کند، ولی فکر کند در «راه» است. رو به «تباهی» برود، ولی خیال کند رو به «رشد» است. «زیان» کند، ولی پندارد در حال «سود» بردن است. اینان، «اَخسرین»اند: زیانکارترین افراد...

ولی اگر عمل انسان، نتیجه بخش و مفید بود، و به هدف مورد نظر نزدیک می کرد، آنگاه، عمل از «خسران» بیرون آمده و «فایده» خواهد داشت.

«سعی مشکور» چیست؟

نیازمان این است که خدایا سعی ما را مشکور قرار بده.

«سعی» چیست؟

سعی، تلاش و فعالیّت پرشتاب و جدّی است.

همچنانکه رفت و آمد بین دو کوه صفا و مروه را در اعمال حجّ، «سعی» گویند. حاجی، سعی بین صفا و مروه می کند.

در قرآن کریم می خوانیم:

«ای مؤمنان! هرگاه که در روز جمعه، به نماز جمعه ندا دهند، پس بشتابید به سوی ذکر خدا و خرید و فروش را رها کنید.»[جمعه، آیه ۹ فاسعوا الی ذکراللّه .]

می بینیم که به این حرکت پرشتاب به سوی میعادگاه نماز جمعه، و حضور در این مراسم سیاسی ـ عبادی، تعبیر «سعی» اطلاق شده است...

«فَاسعَوا اِلی ذِکرِاللّه ».

پس، تلاشی که از طرف خداوند، مورد پذیرش و قبول واقع شود و پروردگار به آن توجّه کند، و از ضایع شدن آن مانع گردد و نوعی سپاس، از تلاشگر به عمل آورده، پاداش نیکو بدهد چنین عملی «سعی مشکور» است.

امّا تلاش و سعی چه کسانی مورد «شُکران» و سپاس قرار می گیرد؟

«سعی» چه کسانی «مشکور» است؟

تلاش و عمل، خود به خود، برانگیزاننده پاداش و جزا و شکر و سپاس نیست. باید آمیزه هایی داشته باشد، از «خیر»، «خلوص»، «صدق» تا به عمل، رنگ خدایی بزند... ـ « صبغه اللّه »!...

قرآن، سعی چه کسانی را مشکور می داند؟

یک جا می گوید:

«هر کس «آخرت» را بجوید و بطلبد و برای آن تلاش و «سعی» شایسته کند و دارای «ایمان» هم باشد، چنین کسانی سعیشان «مشکور» است...»[اسراء، آیه ۱۹.]

در جای دیگر، پس از بیان عملکرد «ابرار» و پاداش های مفصّل آنان در بهشت و نعمتهای گسترده آن جایگاه جاودانه، می گوید:

«تمام اینها «جزا»ی عمل است و «سعی» شما «مشکور» است!»[ انسان، آیه ۲۲.]

و در جای دیگری:

«هرکه دارای «ایمان» باشد و «عمل صالح» کند، سعی او «کفران» نمی شود.»[ انبیاء، آیه ۹۴.]

از مجموع این آیات، به دست می آید که سعی کسانی مشکور و مورد سپاس خداوند و قدردانی مردم قرار می گیرد که:

۱ ـ «ایمان» داشته باشند.

۲ ـ «عمل صالح» کنند.

۳ ـ «آخرت طلب» باشند.

۴ ـ از نیکان و «ابرار» به حساب آیند.

در نتیجه، دعا و طلب از خدا، مبنی بر مشکور بودن «سعی» در این روز و این ماه، ایمان و عمل صالح و آخرت گرایی و نیکوکاری می طلبد.

در مقابل این مشکور بودن سعی، گم شدن نتیجه تلاش و بی اثر بودن زحمات است و این، کیفر و فرجام زیانکارانی است که کوشش آنان در باتلاقی از «ریا» و مردابی از «کبر» و گردابی از «غرور» فرو می رود و منجرّ به بی نتیجه شدن عملها در دنیا و آخرت، نزد خالق و خلق می گردد.

شرح دعای روز بیست و ششم ماه مبارک رمضان به قلم استاد جواد محدثی