دیروز بالاخره آتش‌سوزی در کوه‌ دیل در گچساران متوقف شد؛ البته این اتفاق خیلی زود رخ نداد و نتیجه آن نابودی ده‌ها هکتار جنگل و مرگ درختانی صدها ساله است.

سه‌شنبه هفته گذشته، شعله آتش در کوه‌های سیسپنح گچساران، در استان کهگیلویه و بویراحمد روشن شد و در روز پنچشنبه جمعیت زیادی از نیروهای امدادی و مردمی توانستند آن را خاموش کنند. اما درست همان روز شعله‌ای دیگر در جنگل‌های کوه دیل روشن شد که تا دیشب ادامه داشت.

البته در روزهای گذشته بارها مسئولان محلی اعلام کردند که موفق به مهار آتش‌سوزی شده‌اند، اما وزش باد و گرمای شدید باعث شدند که چند بار دوباره آتش‌سوزی اوج بگیرد.

حمید نارکی، دبیر ستاد مدیریت بحران گچساران، می‌گوید: «بخاطر باد، آتش چندین بار شعله‌ور شد، اما آتش سوزی دیشب مهار شد. وسعت دقیق مناطقی که سوختند را نمی‌توان اعلام کرد، اما تخمین من این است که ۵۰هکتار از وسعت جنگل‌های کوه دیل در آتش سوخته است، متاسفانه در این اتفاق درختان صدها ساله ما از بین رفتند.»

حتی پیشبینی‌ها نشان می‎‌دهد که احتمالا وسعت آتش‌سوزی بیشتر از این میزان هم باشد، برای تصاویر سازمان فضایی ایران نشان داده است که در آتش‌سوزی که ارتفاعات تلخاب در شهرستان باشت در ۵۰کیلومتری شهرستان گچساران رخ داده منجر به حریق ۲۱۹ هکتار شده است.

انسان و فقر ؛ مقصر همیشگی و احتمالی آتش‌سوزی

هنوز مقصر اصلی این نابودی ده‌ها یا شاید صدها هکتار از جنگل‌های استان کهگیلویه و بویر احمد مشخص نیست، مسئولان محلی حدس‌هایی دارند اما هنوز هیچ کسی خاضر نشده است تا علت اصلی شروع آتش در جنگل‌ها را اعلام کند.

به طور کلی عوامل حوادث این نوع آتش‌سوزی‌ها به دسته انسانی و طبیعی تقسیم می‌شوند و معمولا گروه اول مقصر نابودی جنگل‌ها در ایران هستند. سال گذشته مدیر کل حوزه ریاست سازمان جنگل‌ها اعلام کرده بود که " ۹۰ درصد آتش سوزی مراتع کشور عامل انسانی دارد" و از این عوامل انسانی "تنها ۵ درصد آن عمدی برآورد شده و ۸۵ درصد ان بدلیل بی توجهی گردشگران، طبیعت گردان، رهگذران، بهره برداران، دامداران و فراد ساکن حاشیه جنگل ها و مراتع در بر افروختن آتش غیر ایمن، ته سیگار و رها کردن اجسام صاف و صیقلی وبراق که موجب انعکاس و شکست نور و بروز آتش سوزی می شود، است."

نارکی توضیح می‌دهد: «این اتفاقات گاهی برای درگیری‌های مرتعی رخ می‌دهد، برخی افراد فکر می‌کنند که این زمین‌ها برای خودشان است و برای چرای دام‌هایشان این کار را انجام می‌دهند. همچنین گاهی برخی افراد در کوه آتش روشن می‌کنند و در نتیجه آتش راه می‌افتد.»

کشاورزان و دامپروان مقصر سهم زیادی از آتش‌سوزی در جنگل‌های ایران و کشورهای دیگر هستند، اما آن‌ها هم برای بقا و درآمدزایی راهکار دیگری ندارند.

سال ۲۰۱۷ در یکی مطالعات منتظر شده در کمییسیون مطالعات مشترک اروپا، در رابطه آتش‌سوزی‌ جنگل‌ها در آفریقا نوشته شده بود: «برخلاف سایر مناطق گرمسیری، جنگل‌زدایی در آفریقا عمدتا به دلیل کشاورزی در مقیاس کوچک رخ می‌دهد. بنابراین اینجا بیشتر جنگل‌زدایی به درآمدزایی کشاورزان مرتبط است.»

به نظر می‌رسد، همین موضوعات و درآمدزایی برای کشاورزان در مقیاس کوچک دلیل شعله‌ور شدن آتش در کوه دیل است، گرچه هنوز مسئولان قضایی و اجرایی نتوانستند این موضوع را اثبات کنند.

از ابتدای امسال تاکنون بیش از ۱۵ آتش سوزی در عرصه‌های طبیعی استان رخ داده که عامل بیشتر آنان انسانی بوده است.

دبیر ستاد مدیریت بحران گچساران می‌گوید: «به احتمال بیشتر از ۵۰درصد دلیل این آتش‌سوزی‌ها انسانی است، با این وجود عامل آتش‌سوزی بسیار متنوع هستند و چون هنوز چیزی ندادیم نمی‌توانیم نظر قطعی بدهیم. غیر از دو مورد که کشاورز که مقصر آتش‌سوزی‌های قبلی شناخته شدند هنوز درباره این اتفاق چیزی ندیده‌ایم.»

اینجا چهار سال است که می‌سوزد

البته ماجرای آتش‌سوزی جنگل‌ها در ارتفاعات دیل جدید نیست و از سال ۱۳۹۶ تاکنون به شکل پی‌درپی در فصول گرم صدها هکتار از جنگل‌های این منطقه نابود می‌شوند.

پارسال دادستانی یاسوج، از تشکیل سه پرونده و بازداشت دو نفر در رابطه با آتش سوزی جنگل‌های این استان خبر داده بود. همچنین اعلام شده بود که این آتش‌سوزی‌ها به احتمال زیاد عمدی هستند.نارکی در این رابطه می‌گوید: «این حوادت آتش‌سوزی از سال ۱۳۹۶ شروع شدند و از سال ۱۳۹۸ شدت آن بیشتر و بیشتر شده است و مساحت بیشتری از جنگل‌ها سوخته‌اند.»

مشخص نیست که در مجموع در این مدت چند هکتار هز جنگل‌های گچساران نابود شده‌اند و در آمارهای اعلام شده تناقضات زیادی با تصاویر ماهواره‌ای وجود دارد. با وجود این، به گفته مسئولان ستاد مدیریت بحران گچساران از سال ۹۷ تاکنون بالای ۵۰۰هکتار از جنگل‌های این منطقه در آتش سوخته است.

اما حتی با این وقوع این روند تکراری در گچساران، این منطقه امکانات کافی برای اطفای حریق را هم ندارد و این موضوع شدت بحران‌ها را چند برابر می‌کند.

نارکی توضیح می‌دهد: «باید برای این کار نیروهای متخصص داشته باشیم و حتی خود استان بالگرد آب‌پاش داشته باشد، اما اصلا ما بالگرد نداریم و تا بالگرد از تهران به کهگیلویه و بویراحمد برای اطفای حریق برسد، زمان زیادی طول می‌کشد و اقدامات ما با مشکل مواجه می‌شود.»

در واقع به نظر می‌رسد امسال هم نهادهای دولتی و گروه‌های مردمی به کمک برنامه اطفای حریق آمدند، موضوعی که سال گذشته منجر به این شد که البرز زارعی کوهنورد ۳۸ ساله در جریان مهار و اطفا آتش‌سوزی‌ها فوت کرد.

دبیر ستاد مدیریت بحران گچساران در این رابطه توضیح می‌دهد: «متاسفانه آن طور که باید و شاید بخش منابع طبیعی و محیط زیست به ما کمک نمی‌کنند، منابع طبیعی کلا هشت نیرو فرستاد که اصلا تعداد کافی برای اطفا حریق آن هم در یک منطقه کوهستانی نیست. دستشان خالی است، اما باید کمک بشود.»

اما اگر این امکانات وجود داشت شاید خبری هم از این حجم از خسارت در جنگل‌های گچساران نبود.

نارکی می‌گوید: «اگر امکانات وجود داشت، این آتش‌سوزی در ساعت‌های اولیه مهار می‌شد، نیروهای خوبی برای این کار وجود دارد، اما امکانات نیست.»