تانک‌ها یکی از تسلیحات رزم زمینی در ارتش‌های جهان هستند که در نبرد‌های زمینی نقش ویژه‌ای دارند. تسلیحاتی که جرقه ساخت آن در سال‌های جنگ جهانی اول زده شد و تا امروز هم انواع مختلفی از آن‌ها تولید شده است.

استفاده از تانک در ارتش ایران

کشورمان هم از ابتدای دهه ۳۰ که تانک‌های آمریکایی و انگلیسی ساخته شد برای تکمیل یگان‌های زرهی خود چند عراده از این تانک‌ها را خرید. تانک‌هایی مانند تانک ام ۴۷ و ام ۶۰ از جمله تانک‌های آمریکایی ارتش پیش از انقلاب بودند که برای یگان‌های زرهی خریداری شدند. البته در سال‌های بعد نیز تانک‌های اسکورپیون و چیفتن انگلیسی نیز به ناوگان زرهی ایران افزوده شدند. بخشی از قوای زرهی ایران در دفاع مقدس هم معطوف به نمونه چینی تانک تی ۵۵ بود. تانک‌های مذکور در دوران دفاع مقدس ستون فقرات نیرو‌های زرهی ارتش در جنگ تحمیلی بودند؛ تانک‌هایی که هر کدام از آن‌ها در بسیاری از جبهه‌های نبرد به کمک رزمندگان آمدند و با حضور در عملیات‌های گوناگون راه نیرو‌های عراقی را سد کردند.

پیروزی انقلاب اسلامی و خودکفایی دفاعی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، آمریکا که حامی تسلیحاتی ایران بود کشورمان را تحریم کرد و دیگر هیچ نوع سلاح یا تجهیزات به کشورمان وارد نشد. شدت این تحریم‌ها به قدری بود که آمریکا حتی تسلیحات و تجهیزات خریداری شده را هم به ایران تحویل نداد و پس از آن با حمایت از صدام جنگ هشت ساله را به کشورمان تحمیل کرد. صدام که به خیال خود قصد داشت تا ایران اسلامی را با پشتیبانی قدرت‌های شرق و غرب در ۷ روز تصرف کند، نه تنها نتوانست کاری از پیش ببرد بلکه در یک نبرد فرسایشی رو به زوال رفت و پس از ۸ سال مجبور به پذیرش قطعنامه شد.

ایران اسلامی که به سلامت، اما با سختی‌های فراوان از گردنه جنگ تحمیلی عبور کرده بود، نیاز داشت تا قدرت دفاعی خود را بازیابی کند. به همین دلیل هم به سوی خودکفایی دفاعی و نظامی در حوزه‌های تسلیحاتی و تجهیزاتی رفت. البته نیرو‌های مسلح کشورمان در سال‌های جنگ تحمیلی نیز فعالیت‌های خودکفایی را در برخی قسمت‌ها انجام داده بودند، اما پس از پایان جنگ فرصت بسیار خوبی ایجاد شده بود تا این کار را به صورت بهتر و کامل‌تر انجام دهند. کار‌های مهمی که اجرای آن‌ها باعث شد تا نیازمندی ایران در حوزه‌های تجهیزاتی و تسلیحاتی از صنایع خارجی از بین برود. این کار باعث شد تا علاوه بر بازسازی و به روز آوری تجهیزات قدیمی موجبات آغاز نهضت قطعه سازی در نیرو‌های مسلح را فراهم کند.

در این گزارش قصد داریم تا با تانک‌های بومی و ایرانی آشنا شویم.

تانک سبلان

تانک بومی سبلان یک نمونه از تانک آمریکایی ام ۴۷ است که بهینه سازی‌هایی بر روی آن انجام شد و با طراحی به روز‌تر و امکانات بیشتر تانک سبلان خلق شد. این تانک بهینه سازی شده نخستین روز از اردیبهشت سال ۱۳۹۳ با حضور امیر سرتیپ پوردستان فرمانده سابق نیروی زمینی ارتش و جمعی از فرماندهان ارتش به همراه سایر دستاورد‌های سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش رونمایی شد.

وزن: ۴۶ تُن.

موتور: یک موتور سوپر شارژ با قدرت ۷۵۰ اسب بخار با توان تولید ۱۶/۵ اسب بخار بر تُن.

سرعت: ۶۰ کیلومتر.

بُرد: ۵۰۰ کیلومتر.

سلاح اصلی: یک عراده توپ ۱۰۵ میلی‌متری.

سلاح محافظ: مسلسل هم محور ۷.۶۲ میلی‌متری.

سامانه انتقال قدرت: General Motors CD-۸۵۰-۴ باشد با ۲ دنده به جلو و ۱ دنده به عقب.

سامانه تعلیق: Torsion Bar.

حفاظت: یک زره با ضخامت۱۰۰ میلی‌متر.

تانک صمصام

تانک صمصام یکی دیگر از تانک‌های بومی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران است که براساس تانک ام ۶۰ آمریکایی ساخته شد. اما این تانک با تغییرات بسیار در ساختار خود نمونه بسیار موثرتری نسبت به نمونه آمریکایی خود است.

وزن: ۴۶ تُن.

موتور: یک موتور قدرتمند با قدرت ۷۵۰ اسب بخار.

سرعت: ۴۸ کیلومتر در ساعت.

برد: ۵۰۰ کیلومتر.

سلاح اصلی: توپ ۱۰۵ میلی‌متری ام ۶۸.

سلاح محافظ: تیربار ۷/۶۲ میلی‌متری ام۷۳ هم‌محور.

سامانه انتقال قدرت: General Motors CD-۸۵۰-۴ باشد با ۲ دنده به جلو و ۱ دنده به عقب.

سامانه تعلیق: Torsion Bar.

سامانه کنترل آتش: سامانه کنترل آتش EFCS-۳.

حفاظت: از انواع زره‌های ۱۵۵ میلی‌متری.

ویژگی‌های خاص: سامانه‌های دید در شب، پایدارکننده توپ، بهسازی صفحه کنترل ادوات برای توپچی، واحد کنترل مرکزی، ژیروسکوپ و منبع تغذیه سه فاز، سایت اپتیکی پانورامیکی با توانمندی بزرگنمایی ۷ برابر و وسعت دید ۸/۵ درجه برای دوربین، مسافت یاب لیزری و سامانه هشدار دهنده لیزری که توانایی پوشش ۳۶۰ درجه.

تانک مبارز

این تانک نیز از انواع تانک‌های بومی نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران است که براساس تانک چیفتن انگلستان ساخته شده و در واقع نمونه ارتقا یافته آن است.

وزن: ۵۶ تُن.

موتور: یک فروند موتور V-۸۴ با توان تولید ۸۴۰ اسب بخار قدرت.

سرعت: ۵۰ کیلومتر.

برد: ۵۰۰ کیلومتری.

سلاح اصلی: یک عراده توپ ۱۲۰ میلی متری.

سلاح محافظ: تیربار ۷/۶۲ میلی متری هم‌محور.

حفاظت: لایه‌های ویژه تقویت زره مقاوم در برابر مهمات ضد تانک.

تغییرات نسبت به نمونه انگلیسی: تعویض موتور، تعبیه ژنراتور‌های مورد نیاز برای تامین برق ، لایه‌های تقویت زره یکپارچه، سامانه اتوماتیک، ساخت سامانه پنوماتیکی جدید، بهسازی سیستم آتش خاموش‌کن تانک، اجرای پروژه طراحی، ساخت و نصب کلاچ مغناطیسی، نصب تلفن داخلی جدید «VRC۱۴۰۰ سری پرش فرکانسی هاپینگ صاایران»، سامانه مسافت‌یاب پیشرفته و چندین ارتقای طبق استانداردهای روز دنیا.

تانک سفیر ۷۴

تانک سفیر ۷۴ در رده تانک‌های اصلی میدان نبرد قرار می‌گیرد که ساخت سازمان صنایع دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح کشورمان است و از سال ۱۳۷۴ تاکنون در خدمت نیرو‌های مسلح ایران قرار دارد. این تانک ارتقایافته از تانک تی ۵۵ است.

وزن: اعلام نشده.

موتور: V-۴۶ با قدرت ۸۰۰ اسب بخار.

سرعت: ۶۵ کیلومتر در ساعت.

برد: اعلام نشده.

سلاح اصلی: توپ ۱۰۵ میلی‌متری ام ۶۸ با برد ۴ کیلومتری.

سلاح محافظ: دو تیربار، تیربار سبک بر روی این تانک از نوع ۷/۶۲ PKT هم محور و تیربار سنگین دوشکا با کالیبر ۱۲/۷ میلی‌متری.

حفاظت: یک زره بومی ساخت صنایع شهید کلاهدوز از نوع انفجاری واکنشی.

سامانه کنترل آتش: EFCS-۳.

تغییرات نسبت به نمونه روسی: سامانه دید حرارتی، زره با یک لایه کامپوزیتی، تعبیه یک اگزوز بزرگ و بسیاری ویژگی‌های راهبردی مورد نیاز در میدان نبرد.

تانک تیام

این تانک یکی از دستاوردهای سازمان تحقیقات و جهادخودکفایی نیروی زمینی ارتش است. تانک تیام نمونه بهینه سازی شده از تانک ام ۴۷ است.

وزن: ۴۶ تُن.

موتور: یک موتور قدرتمند با قدرت ۸۱۰ اسب بخار.

سرعت: ۶۰ کیلومتر در ساعت.

برد: ۵۰۰ کیلومتر.

سلاح اصلی: توپ ۱۰۵ میلی متری .

سلاح محافظ: مسلسل سنگین دوشکا با کالیبر ۱۲/۷ میلی متری.

حفاظت: زره‌های واکنش‌گر مقاوم در برابر مهمات ضد تانک در تمام قسمت‌ها،

تانک ذوالفقار

تانک بومی ذوالفقار نخستین پروژه ساخت یک تانک در نیرو‌ی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که در ابتدای دهه ۷۰ شمسی کلید خورد. تا کنون ۳ نسل از تانک ذوالفقار در سازمان سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش طراحی و ساخته شده است.

وزن: ۵۲ تُن.

موتور: یک موتور دیزلی با قدرت ۱۰۰۰ اسب بخار.

سرعت: ۷۲ کیلومتر در ساعت

برد: ۵۰۰ کیلومتر.

سلاح اصلی: یک توپ ۱۲۵ میلی متری از انواع توپ‌های بدون خان مدل «۲ - A ۴۶».

سلاح محافظ: تیربار سبک ام ژ ۳ با کالیبر ۷/۶۲ میلی متری و دو قبضه مسلسل سنگین ۱۲/۷ میلی متری سری «دوشکا».

حفاظت: زره مشابه تانک مبارز و چیفتن.

سامانه کنترل آتش: سامانه EFCS ۳.

ویژگی‌ها: کامپیوتر محاسبات بالستیک، سامانه هشداردهنده و پدافند لیزری بومی، سامانه‌های دید در شب، تور‌های استتاری موسوم به «ترمال»، سامانه‌های کامل حفاظت ش. م. ه، سامانه دود پخش کن و چندین ویژگی راهبردی اعلام نشده.