از حال رفتن، زنگ زدن گوش، غش کردن، سرگیجه داشتن، تند دمی و تنفس سریع (hyperventilation) و تهوع به‌خودی خود واکنش‌های نگران‌کننده‌ای هستند و وقتی این شرایط پس از دریافت واکسن رخ می‌دهند، فرد را به‌شدت نگران می‌کند و ممکن است تصور کند دچار نوعی واکنش حساسیتی یا عوارض جانبی واکسن شده است.

در گزارش‌ها آمده برخی از افراد پس از دریافت واکسن کوید۱۹ جانسون‌اندجانسون تک‌دوز و البته برخی از واکسن‌های دیگر از حال رفته و بیهوش شده‌اند و این موضوع بسیاری از مردم را نگران کرده است. اما بررسی این موارد نشان داده است این واکنش‌ها ناشی از تزریق واکسن نیستند، بلکه این افراد دچار واکنش اضطراب ایمن‌سازی شده‌اند که معمولا به دنبال دریافت واکسن‌های مختلف رخ می‌دهند.این نتیجه‌گیری با این حقیقت که تقریبا ۲۵درصد افرادی که پس از واکسن کوید ۱۹ دچار این نوع واکنش‌ شده بودند، پس از دریافت واکسن‌های دیگر هم چنین واکنش مشابه‌ای تجربه کرده بودند تایید شد.

متخصصان بهداشت و درمان می‌گویند، این واکنش‌ها که معمولا پس از دریافت واکسن رخ می‌دهند، واکنش‌های اضطراب ایمن‌سازی نامیده می‌شوند و بیشتر مواقع با تند دمی و بالا رفتن ضربان قلب نمایان می‌شوند.

چه کسانی به واکنش اضطراب ایمن‌سازی مبتلا می‌شوند؟

در بررسی‌های مربوط به واکنش‌های اضطراب ایمن‌سازی که در مورد واکسن‌های گذشته در سال ۲۰۱۶ انجام شده بود، مشخص شد معمولا کودکان مدرسه‌رو ۱۵ دقیقه اول پس از دریافت واکسن به واکنش اضطراب ایمن‌سازی مبتلا می‌شوند. در واقع ۶۲درصد این موارد میان نوجوانان ۱۱ تا ۱۸ ساله روی می‌دهد.

واکنش اضطراب ایمن‌سازی چگونه بروز می‌کند؟

واکنش اضطراب ایمن‌سازی معمولا حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه اول پس از تلقیح واکسن رخ می‌دهد. گاهی‌ اوقات هم درست قبل از تزریق واکسن، زمانی که فرد منتظر تزریق است، روی می‌دهد.

اگرچه بیشتر مردم موقع تزریق واکسن از نگرانی یا اضطراب خود کاملا آگاه هستند، تمام افرادی که دچار واکنش اضطراب ایمن‌سازی می‌شوند، ممکن است قبل از تزریق هرگز احساس اضطراب نداشته باشند و عصبی هم نباشند. اما ترسی پنهان در وجودشان هست که در ظاهر نمایان نیست و پس از تزریق واکسن خود را نشان می‌دهد.

موقع بروز چنین واکنشی چه باید کرد؟

سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند تمام مراکز درمانی که کارهای واکسیناسیون را انجام می‌دهند، باید درباره تمام مراحل واکسیناسیون اطلاعات کامل داشته باشند. در ضمن شرایط و مکان واکسیناسیون باید به‌خوبی برنامه‌ریزی شود تا افراد بدون اینکه نگران شوند یا با ازدحام جمعیت مواجه شده و بیش از حد احساس گرما کنند، واکسن خود را دریافت کنند. فردی که قرار است واکسن دریافت کند، نباید بیش از حد در صف واکسیناسیون منتظر بماند. همچنین موقع تزریق واکسن باید حریم خصوصی او رعایت شود.

فردی هم که قرار است واکسن دریافت کند، باید قبل از زدن واکسن، خود را آرام کرده و علایم اضطرابی را از خود دور کنند. تنفس عمیق، مصرف آب کافی و غذا پیش از دریافت واکسن می‌تواند جلوی ضعف و غش و سرگیجه فرد را بگیرد.

همچنین فردی که می‌خواهد واکسن دریافت کند و در صف واکسن منتظر مانده، بهتر است با صحبت کردن با دیگری، بازی اینترنتی با موبایل یا شنیدن موسیقی، حواس خود را از واکسن پرت کند. این روش باعث می‌شود که او کمتر احساس نگرانی کند.

اگر فردی بیهوش شد، باید او را در حالت درازکش قرار داد تا کم‌کم به هوش بیاید. همچنین مهم است بدانید که این نوع واکنش‌ها به واکسیناسیون رایج‌تر از چیزی هستند که مردم تصور می‌کنند. اما در نهایت کاملا بی‌ضرر هستند و زود برطرف می‌شوند.

والدین و سرپرست‌ها چه باید کنند؟

در حال حاضر نوجوانان بسیاری از کشورها واجد شرایط دریافت واکسن‌های کوید۱۹ هستند. والدین یا سرپرست‌های نوجوانان باید آنها را پیش از دریافت واکسن کاملا آماده کنند. والدین بدین منظور باید با نوجوانان‌شان صحبت کنند و درباره خطرات واقعی یا خطری که فرض می‌شود وجود دارد، با یکدیگر بحث و گفتگو کنند. در این شرایط نوجوانان هم می‌توانند به‌راحتی از ترس‌هایشان صحبت کنند.

پزشکان می‌گویند، با کودکان و نوجوانان باید درباره واکسن و تمام اطلاعات مربوط به آن صحبت کرد و آنها را از اقدامات ایمنی در برابر کوید۱۹ مطمئن ساخت. کودکان باید بدانند برای چه واکسن می‌زنند و مراحل آن چگونه است.

معمولا ترس از سرنگ و اضطراب ابتلا به بیماری دو عامل مهم ضعف و غش کردن پس از مایه‌کوبی است.

درضمن افرادی که قصد دارند واکسن بزنند، به‌ویژه کودکان، موقع دریافت واکسن باید لباس راحت و گشاد به تن داشته باشند تا کادر درمان به‌راحتی بتوانند واکسن را روی بازوی آنها تزریق کنند.

همچنین متخصصان کادر درمان توصیه می‌کنند، افراد نیم ساعت قبل از دریافت واکسن باید حداقل ۵۰۰ میلی‌لیتر (حدود ۲ لیوان) آب بنوشند. همچنین مصرف خوراکی‌های شور، مانند چوب شور، بیسکوئیت‌های کره بادام زمینی قبل از واکسیناسیون از واکنش‌های اضطراب ایمن‌سازی پیشگیری می‌کند.

در مواقعی که کودک یا نوجوان بیش از حد مضطرب است، پیش از واکسیناسیون باید با یک پزشک مشورت شود. مثلا اگر کودک دچار ترس بیش از حد از سرنگ است یا اضطراب کنترل‌نشده دارد، شاید پزشک نزدن واکسن را تجویز کند.

افراد به‌ویژه کودکان به روش‌های مختلف آرام می‌شوند. برخی با شنیدن موسیقی، برخی با تماشای برنامه مورد علاقه خود با آی‌پد و هر روش دیگر آرام می‌شوند. بنابراین پیش از واکسیناسیون یکی از این روش‌ها را برای کودک‌تان به‌کار گیرید تا از استرس او بکاهید. فشردن توپ‌های کوچک بازی ضداسترس هم در اینگونه مواقع مفید هستند.