یک کارشناس ارشد مسائل بین الملل با بیان این که تاثیر جنگ اوکراین بر مذاکرات وین به دو عامل بستگی دارد اظهار کرد: اول اینکه باید دید" مذاکرات وین" هم اکنون در چه مرحله ای قرار دارد و دوم اینکه بحران اوکراین به چه میزان عمق و شدت پیدا می کند.

رضا نصری در مورد علت اصلی حمله روسیه به اوکراین چیست؟ گفت: می گویند در نواحی مرزی روسیه پیرمرد ها و پیرزن هایی هستند که شب ها پای خاطرات پدر و مادرهایشان از حمله ناپلئون به شهرشان می نشستند و خود نیز شب ها برای نوه هایشان از حمله هیتلر خاطره گفته اند! این جمله بیانگر نوع نگاه روس ها به مقولهٔ «امنیت» است.

روسیه با حمله به اوکراین در صدد بازسازی معماری امنیتی خود در برابر قدرت های غربی است

وی ادامه داد: در واقع، نگاه روسیه به امنیتش یک نگاه «جغرافی محور» و «تاریخ محور» است. به این معنا که روسیه - به دلیل تجربیات تاریخ - امنیت خود را در گرو ایجاد «منطقه حائل» در نواحی مرزی خود - به ویژه در مرز غربی با اروپا - می داند. این حساسیتی است که از پایان جنگ سرد تا کنون، سازمان ناتو و کشور های غربی نه تنها رعایت نکرده اند، بلکه با توسعه قلمرو خود - که یک «قلمرو نظامی» است - با بی پروایی تمام برخلاف آن اقدام کرده اند. روسیه با حمله به اوکراین - ولو با روشی خلاف قانون - در صدد بازسازی معماری امنیتی خود در برابر قدرت های غربی است.

این استاد دانشگاه افزود: اگر ریشه ای تر به موضوع نگاه کنیم، علت این رویکرد غربی ها به روسیه نگاهی است که خود به مقولهٔ «اروپا» دارند. در واقع، در محافل سیاست خارجی و علوم استراتژیک دو نگاه کُلی به «اروپا» مطرح است. یک نگاه «اتحادیه محور» است؛ یعنی نگاهی که هسته ٔ قاره اروپا را «اتحادیه اروپا» می داند و شرط برخورداری از مواهب و امنیت جمعی منتسب به آن را پیروی از موازین و هنجار های این سازمان می دانند. در این رویکرد، ملاحظات و رهنمود های آمریکا محور اصلی و محرک تصمیمات استراتژیک اتحادیه است و سازمان ناتو نیز بازوی اجرایی آن است. به عبارت دیگر، در این رویکرد روسیه صرفاً یک رقیب یا یک دشمن تلقی می شود.

نصری ادامه داد: نگاه دوم نگاهی است که به «اروپای بزرگ» یا Europe boréale شهرت دارد. نگاهی است که اروپا را از شهر برِست (Brest) در منتهی الیه فرانسه تا شهر ولادیوستوک (Vladivostok) در منتهی الیه روسیه تلقی می کند و روسیه را جزء جدایی ناپذیری از این قاره می خواند. طبیعتاً، در این نگاه، روسیه یک «شریک» و «متحد» تلقی می شود که در چارچوب امنیت جمعی اروپا جایگاه خود را دارد. به همین خاطر هم ایالات متحده رویکرد دوم را نمی پسندد و به اروپایی «اتحادیه محور» با عاملیت «ناتو» به فرماندهی خود گرایش دارد. غلبه این رویکرد موجب شده روسیه نیز به جای اینکه متحدین خود را در اروپا جستجو کند، به دنبال اتحاد با چین است و این وضعیت زمینه را برای یک «برخورد بزرگ» میان قدرت ها - که عده ای آن را جنگ سوم جهانی می خوانند - هموار کرده است.

رویکرد تهاجمی مسکو در نهایت به نفع هیج کس نیست، حتی خود روسیه

رضا نصری در پاسخ به این سوال که عده ای از تحلیل گران این ادعا را مطرح می کنند که علاوه بر موضوعات امنیتی و نگرانی روسیه از گسترش نفوذ ناتو به مرز های این کشور با عضویت اوکراین به این سازمان بین المللی، در واقع پوتین به دنبال احیای شوروی سابق و حتی روسیه تزاری است، نظر شما در این ارتباط چیست؟ تصریح کرد: حقیقت این است که عزم روسیه در محافظت از امنیت خود یک جنبه تهاجمی پیدا کرده است. این رویکرد تهاجمی هم - که هم ناقض حقوق بین الملل و هم مستعد سوءمحاسبه و هم بروز حوادث غیرقابل پیش بینی و خطرناک است - در نهایت به نفع هیج کس نیست. نه به نفع خود روسیه است، نه به نفع اروپاست، نه به نفع آمریکاست و نه به نفع صلح جهانی است. به همین خاطر، بهترین سیاست در این مقطع تشویق طرفین به تلاش برای یافتن یک راه حل سیاسی است.

تنها ابزاری که آمریکا و غرب علیه روسیه در دست دارند «تحریم» است

روسیه با پیش بینی تحریم ها و احتساب زیان های اقتصادی، دست به اقدامات خود در اوکراین زده است

این کارشناس ارشد روابط بین الملل در پاسخ به این سووال که نوع عملکرد آمریکا و غرب در ارتباط با این حمله چه طور ارزیابی می کنید آیا صرفا اعمال تحریم های گسترده علیه مسکو می تواند باعث توقف اقدامات روسیه شود؟ و به طور کلی نوع اقدامات آن ها چه تاثیری در ایجاد این جنگ داشت؟ خاطرنشان کرد: درعمل، تنها ابزاری که آمریکا و غرب علیه روسیه در دست دارند، «تحریم» است. معتقدم روسیه نیز تاثیرات تحریم را پیشاپیش محاسبه کرده است. یعنی با احتساب این زیان های اقتصادی است که دست به اقدامات خود در اوکراین زده است. اصولاً، تاریخ نیم قرن گذشته نشان داده «تحریم» - علیرغم آسیبی که به اقتصاد و مردم عادی می رساند - تاثیری بر تصمیمات کلان و حیاتی کشور ها ندارد. هیچ کشوری امنیتش را برای رفع تحریم معامله نمی کند. کمااینکه ایران نیز هرگز حاضر نشده - و نخواهد شد برنامه موشکی و توان دفاعی خود را - در ازای رفع تحریم معامله کند. در مورد روسیه نیز این اصل صدق می کند. این نکته ای است که لازم است غربی ها بالاخره متوجه شوند.

نصری در پاسخ به این سوال که به نظر وی این تحولات چه تاثیری بر مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم ها خواهد داشت؟ اظهار کرد: اینکه بحران اوکراین چه تاثیری بر مذاکرات وین دارد به دو عامل بستگی دارد: یکی اینکه مذاکرات وین هم اکنون در چه مرحله ای قرار دارد؟ یعنی اگر مذاکره به مراحل نهایی خود رسیده، احتمال اینکه بحران اوکراین بر آن تاثیر نگذارد بیشتر است. اما اگر هنوز مسائل جدی و زمان بری باقی مانده، احتمال اینکه طرفین غربی و روسی در بلندمدت بر سر آن ها توافق کنند کم تر است. دوم اینکه بحران اوکراین چقدر عمق و شدت پیدا کند. اگر بحران اوکراین به فجایع انسانی، برخورد نظامی میان نیرو های غربی و روسی یا حادثه مهمی منجر شود، احتمال همکاری طرفین در وین کم تر خواهد شد.

نصری با بیان این که در این راستا، موضع ایران در این بحران از اهمیت خاصی برخوردار است. اظهار کرد: در واقع، به قول انگلیسی زبان ها ایران «بین یک سنگ و یک جسم سخت گیر کرده است»! نه صلاح است همسایه لجام گسیخته را برنجاند، نه با حمایت بی قید و شرط از او برای خود در حین مذاکرات هزینه بتراشد. در اصل، باید ایران موضعی اتخاذ کند که از یک سو ملاحظات متضاد روسیه و اوکراین را در نظر داشته باشد، و از سوی دیگر بر منافع راهبردی، سیاسی و اقتصادی ایران نیز لطمه نزند. به عبارت دیگر، ایران باید - به جای اتخاذ یک موضع صرفاً سیاسی - موضعی مبتنی بر حقوق بین الملل و اصول پایه ای منشورسازمان ملل مطرح کند. یعنی بگوید واکنش خشونت آمیز به اقدامات تحریک آمیز و بی پروای ناتو را نمی پسندند و در این راستا نیز راه حل عملی پیشنهاد کند.

لازم است ایران رسماً پیشنهاد دهد میان روسیه و کشور های غربی معاهده ای منعقد شود که در آن ناتو متعهد شود در ازای پایان ادعا های سرزمینی روسیه، روند توسعه اعضایش را متوقف سازد؛ وحتی به مرز های جولای ۱۹۹۱ عقب نشینی کندچه پیشنهادی ایران می تواند به روسیه و ناتو برای پایان اوکراین بحران بدهد؟

وی تصریح کرد: معتقدم لازم است ایران رسماً پیشنهاد دهد میان روسیه و کشور های غربی معاهده ای منعقد شود که در آن ناتو متعهد شود در ازای پایان ادعا های سرزمینی روسیه، روند توسعه اعضایش را متوقف سازد؛ و بلکه حتی به مرز های جولای ۱۹۹۱ (تاریخ انحلال پیمان ورشو) عقب نشینی کند. حداقل کارکرد این پیشنهاد این است که به ایران اجازه می دهد - به جای سوگیری در این دعوا - یک موضع اصولی و قانون محور اتخاذ کند.

نصری تاکید کرد: توجه داشته باشیم که در سال های اخیر عمده استدلال ایران علیه آمریکا در قضیه برجام، مبتنی بر «غیرقانونی بودن» رفتار آمریکا بوده است. جدا از سایر ملاحظات، در چنین بستری، صلاح نیست ایران از رفتار غیرقانونی روسیه بدون هیچ ملاحظه و قید و شرطی حمایت کند.