جنگل ارسباران، یکی از مقصدهای گردشگری و طبیعت گردی فوق العاده و رویایی ایران است. همچون فیلبند و مازیچال، ارسباران را باید سوباتان غرب دانست. جایی که شما را همچون فیلبند به تماشای طبیعتی سر سبز زیر مه می برد. همچون جنگل ابر سمنانی ها، منطقه ای حدودا کمتر شناخته شده و نسبت به جنگل های شمال کشور، تا حدی برای گردشگران آماتور ناشناخته مانده است.

اما یونسکو در سال ۲۰۱۸ میلادی با وجود قابلیت های طبیعی این مکان، آن را در فهرست میراث جهانی قرار نداد. سالانه گردشگران زیادی از داخل و خارج از کشور از این منطقه دیدن میکنند و مخاطبان بسیار دارد. اگر در تابستان امسال به دنبال یک منطقه رویایی و سرسبز با ده ها جذابیت توریستی و تاریخی اطراف هستید، سفر به ارسباران را توصیه میکنیم.

منطقه حفاظت شده ارسباران که در ۲۹ مرداد ۱۳۹۳ به شماره ۲۰۴ در فهرست میراث طبیعی کشور ثبت شده، نگین تنوع زیستی ایران است و یکی از برجسته ترین نقاط تنوع زیستی کشور محسوب می شود. این منطقه با وجود داشتن کمتر از پنج صدم مساحت کشور بیش از ۱۳ درصد پوشش گیاهی ایران را در خود جای داده است و ۲۹ درصد از پستانداران، ۴۴ درصد پرندگان ایران، ۳۲ درصد از دوزیستان، ۹ درصد آبزیان و ۲۰ درصد خزندگان کشور در آن زندگی می کنند.

با وجود آنکه آذربایجان، فرصت های گردشگری و طبیعی و سرمایه گذاری بسیار دارد، اما متاسفانه شاهد مهاجرفرستی این استان پر ظرفیت به دیگر مناطق کشور از جمله پایتخت در روند مهاجرت داخلی هستیم که امیدوارم با توسعه زیر ساخت های بوم گردی و گردشگری طبیعی و روستا گردی در ایران، رونق صنعت گردشگری این استان بیش از پیش افزایش یابد.
جنگل ارسباران مثل جنگل ابر، جنگل هزار، جنگل راش و جنگل فندقلو، چشم اندازهای رویایی خوبی دارد که مقصد خوبی برای سلفی بازهای تابستانی و پاییزی اینستاگرام است.

در جنگل‌های ارسباران طبیعت گیاهی و جانوری نسبتا غنی‌ای وجود دارد و از لحاظ گیاهی این منطقه در برخورد سه اقلیم خزری، قفقازی و مدیترانه‌ای واقع شده است و البته قانون‌مندی خاصی را نیز در توزیع پوشش گیاهی این منطقه شاهد هستیم

جنگل ارسباران کجاست؟

جنگل ارسباران در شمال استان‌ دیدنی و تاریخی آذربایجان شرقی واقع شده است و یکی از زیبا ترین مناطق شمال غرب کشور به‌ شمار می‌آید. در گذشته ارسباران به‌ محدوده وسیعی از رود ارس حدفاصل جلفا تا مغان و کوه‌های سبلان، بزقوش و سهند گفته می‌شد، اما در حال حاضر ‌بنابر دلایل مختلف مثل تخریب جنگل و موارد این چنینی، جنگل مذکور در مرز‌های شهرستان کلبیر، ورزقان و اهر محدود شده است.

این سه شهرستان ها طبیعت دیدنی دارد که برای روستاگردها، گزینه خوبی برای سفر هیجان انگیز خواهد بود. این جنگل در کناره جنوبی رود ارس گسترانده شده است و دارای ویژگی‌ های طبیعی و حیوانی زیادی بوده و پوشش گیاهی فوق العاده ای دارد. سه طرف منطقه مذکور را نیز سه رود ارس در شمال، ایلگنه‌چای در غرب و کلیبرچای در شرق احاطه کرده است و سمت جنوب جنگل ارسباران نیز به ارتفاعات سایگرام محدود می‌شود.

در این منطقه ۱۵ درصد از گونه‌های گیاهی کشور وجود دارد و ۴۶ درصد از آن‌ها کاربرد دارویی دارند و ۲۰ درصد آن‌ها زینتی و ۱۷ درصد تغذیه‌ای هستند. در این بین ۲۸ درصد از گیاهان این منطقه را علوفه تشکیل می‌دهند و ۱۰ درصد از این میزان گیاهان حفاظت‌شده را شامل می‌شوند و ۵ درصد نیز گیاهان صنعتی هستند.

اکو سیستم جنگل ارسباران

جنگل‌ های این منطقه نیز اغلب پر تراکم هستند. کوه‌های موجود در منطقه ارسباران تراکم و در هم‌تنیدگی زیادی دارند و دلیل نام‌گذاری برخی از این کوه‌ها به‌ قره‌داغ همین موضوع بوده است. زیرا قره در زبان ترکی به‌ معنای انبوه و کثرت است و این واژه به‌کثرت کوه‌های منطقه اشاره دارد.

البته باید توجه داشت که در ترکی «قره» به‌رنگ مشکی نیز گفته می‌شود و با این اوصاف «قره‌داغ» کوه مشکی رنگ ترجمه می‌شود و در کتاب «مسالک و الممالک» نامی از کوه سیاه آورده شده که در اطراف آن ترکان زندگی می‌کردند. اما به‌نظر می‌رسد که این کوه سیاه، کوه منقشلاق در سواحل شمالی خزر بوده است که ترکان اطراف آن نیز مربوط به استان زیبا اردبیل میشود.

چرا ارسباران جهانی نشد؟

دومین محوطه‌ی میراث طبیعی ایران یعنی ارسباران در آذربایجان شرقی که یک بار نیز توسط یونسکو بررسی آن به تعویق افتاده بود، بار دیگر توجه ارزیابان کمیته بین المللی محیط زیست را جلب نکرد. پرونده‌ی منطقه حفاظت شده ارسباران پیش از این در سال ۲۰۱۷ نیز به عنوان میراث طبیعی ایران به یونسکو فرستاده شده بود، اما یونسکو بررسی آن را به اجلاس امسال موکول کرد.

منطقه ارسباران در مقیاس جهانی نیز به تنهایی معادل ۳۴ درصد پوشش گیاهی کشور ارمنستان، ۲۵ درصد از پوشش گیاهی کشور آذربایجان، ۲۵ درصد پوشش گیاهی فرانسه، ۲۵ درصد پوشش گیاهی گرجستان، و ۱۷ درصد پوشش گیاهی کشور ایتالیا است. این منطقه در سال ۱۹۷۷ با پیگیری سازمان محیط زیست به عنوان «ذخیره گاه زیست کره» در برنامه انسان و کره مسکون یونسکو (MAP) ثبت شد.

از گونه‌های پرندگان بومی ارسباران می‌توان به قره خروس قفقازی، کبک، دراج و قرقاول و انواع پرندگان شکاری و تعداد بی‌شماری پرندگان آبزی و خشکی‌زی اشاره کرد. مارال، هم گونهٔ منقرض شدهٔ منطقهٔ ارسباران نیز با انتقال هفت راس از پارک ملی گلستان در فضایی به وسعت هفت هکتار در مرکز تحقیقاتی آینالو رها شده و در حال احیا می باشد. جای این سرزمین زیبا و منطقه ارسباران پر از آثار و ابنیه های تاریخی و قلعه های باستانی است و کشف نشانه های ۷هزار ساله ی تمدن شهرنشینی قدمت کهن آن را نمایان می کند.

اگر به این جنگل زیبا رفتید، گشتی از منطقه حفاظت شده آینالو را در استان آذربایجان شرقی فراموش نکنید. اگر به ارسباران رفتید، از صنایع دستی اهالی اطراف خرید کنید.