سال ۱۴۰۰ با سویه دلتا آغاز شد و با سویه غالب اومیکرون نیز به پایان رسید. اما حالا همه چیز مبهم است و مشخص نیست که آیا سایه کرونا در سال ۱۴۰۱ برداشته می‌شود، یا سویه‌هایی جدید با وجود واکسیناسیون عمومی بار دیگر وضعیت را پیچیده می‌کنند.

در حال حاضر جدی‌ترین سویه‌ای که نگرانی عمومی در ایران و جهان برای سال تازه ایجاد کرده، دلتا کرون است. سویه‌ای که از نظر اپیدمیولوژیست‌ها ترکیبی از دلتا و اومیکرون است. اما هنوز رفتار آن مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است.

طبق گفته محققان، ستون فقرات این سویه از دلتا مشتق شده است، ولی سنبله آن یعنی بخشی از ویروس که خود را به سلول‌های انسانی می‌چسباند از نوع اومیکرون است. با این حال دانشمندان در تلاش هستند تا قدرت سرایت و میزان عفونت سویه جدید را مشخص کنند.

البته ظهور دلتاکرون در حالی است که سال گذشته نیز سویه‌های ترکیبی در جهان نمود پیدا کردند، ولی به سویه غالب در جهان بدل نشدند. با این وجود اپیدمیولوژیست‌ها توصیه می‌کنند تا بررسی شدن دقیق دلتاکرون نباید آن را نادیده گرفت.

گفتگو با دکتر مسعود یونسیان، اپیدمیولوژیست و دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹ وضعیت کرونا در سال ۱۴۰۱ در ایران که مشروح آن در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.

آقای دکتر فکر می‌کنید که در سال ۱۴۰۱ مواجهه ما با کرونا چگونه خواهد بود؟

ما اصولا انتظار این را داریم که در آینده نه چندان دور، کرونا از حالت همه گیر به حالت بومی تبدیل شود. بدین معنا که ما با این بیماری باید کنار بیاییم و یک زندگی طبیعی با آن داشته باشیم. اما زندگی طبیعی با نُرم دیگر که اصطلاحا به آن نرمال سی گفته می‌شود. نرمال سی یعنی اینکه یک حالت نرمالی که با گذشته و آینده متفاوت باشد. مثلا ما در زمانی با حیوانات اهلی مسافرت می‌کردیم یک نرمال سی داشتیم و زمانی که با خودرو مسافرت می‌کردیم یک نرمال سی دیگر داشتیم. در زمان هواپیما و کشتی هم به همین شکل؛ در واقع همه این‌ها نرمال‌هایی هستند که در مرور زمان تغییر می‌کنند. حالا با این بیماری جدید ما با یک نرمال سی دیگری روبرو هستیم. مثلا فرض کنید ممکن است زندگی عادی داشته باشیم، همه چیز بازگشایی شود، اما ما باید یاد بگیریم که در زمان سرما خوردگی، حتما از ماسک استفاده کنیم. حتما در فضایی که غیر از ما، دیگران هم حضور دارند، تهویه را رعایت کنیم.

علاوه بر این‌ها باید بازنگری‌هایی در شیوه مرخصی عفونت‌های تنفسی داشته باشیم که آیا لازم است که گواهی پزشک و یک آزمایش معتبر ارائه شود یا صرفا فردی احساس ناخوشی کند، مجاز قلمداد شود.

فکر می‌کنید که در سال ۱۴۰۱ کرونا بومی می‌شود؟

ما انتظار داریم که در آینده نزدیک بیماری بومی شود. اما اینکه کی بومی خواهد شد، در سال ۱۴۰۱ یا بعد از آن؟ در واقع عدم قطعیت قابل ملاحظه‌ای در این رابطه وجود دارد. اما با این حال انتظار می‌رود که در سال ۱۴۰۱ این اتفاق رخ دهد. یعنی ما دیگر شاهد آن موج‌های کلان نباشیم، بلکه شاهد خوشه‌های گَه گیری باشیم که با ان‌ها می‌شود کار آمد. اما طبیعتا ما در تعطیلات نوروز نگران هستیم که نکند تعادل نسبتا ظریفی که در انتهای موج ششم پیدا کردیم، در هم بشکند.

به خاطر اینکه سه عامل می‌توانند موجب بروز موج جدید شوند. مورد اول پیدایش یک واریانت جدید است که واگیری بسیار بالاتری نسبت به سویه پیشین داشته باشد و مقاومت نسبتا بیشتری هم در مقابل واکسن‌ها داشته باشد. درنهایت هم این عوامل باعث شوند هر فرد تعداد بیشتری از افراد را آلوده کند و موج شکل بگیرد. مورد دوم بحث کاهش ایمنی افراد است که در طی گذر زمان ایمنی ناشی از واکسیناسیون یا ابتلا ممکن است رقیق شود و باز همان اتفاق بیفتد. سوم هم تغییر رفتار ما است. در واقع احتیاط‌هایی را که در یک زمانی در اوج اپیدمی رعایت می‌کردیم کنار بگذاریم و تغییر رفتار ما منجر به این شود که یک فرد آلوده تعدادی بیشتری را آلوده کند.

در تعطیلات نوروزی خواه و ناخواه میزان رعایت افراد بسیار کاهش می‌یابد. افرادی هستند که زمانی‌های طولانی در محیط‌های بسته و در تراکم بالا احتیاط‌های لازم را کنار می‌گذارند. این تغییر رفتار بالاخره آهنگ کاهشی ما را کند خواهد کرد.

شیوع دلتاکرون بار دیگر مردم جهان را نگران کرده است. آقای دکتر یونسیان شما فکر می‌کنید که مردم ایران در سال ۱۴۰۱ و مردم جهان با چالش تازه‌ای مواجه خواهند شد؟

درست است، در حال حاضر نگرانی‌هایی بابت ساب واریانت‌های هیبرید وجود دارد. یعنی اینکه آیا ممکن است که ساب واریانت BA۱ و BA۲ با یکدیگر ترکیب شوند و چیزی جدیدی را ایجاد کنند. پاسخ این است که این امکان وجود دارد و تشخیص هم داده شده است. در این رابطه هم مرج شدن ساب واریانت‌های اومیکرون مثل «BA۱ و BA۲» و «BA۱۱ و BA۲» تشخیص داده شده، هم مرج شدن یک ساب واریانت از اومیکرون با یک ساب واریانت از دلتا. اما اولا تاکنون موارد بسیار نادر بوده است. ثانیا شواهدی دال بر اینکه بیماری زایی شدیدتر داشته باشند در موارد گزارش شده، مشاهده نشده است. ثالثا شواهدی دال بر اینکه سرایت پذیری بیشتری هم داشته باشند مشاهده نشده است؛ بنابراین علی رغم اینکه این موارد مشاهده، گزارش و ثبت شده اند، اما سازمان جهانی بهداشت برای این‌ها اسمی انتخاب نکرده است. می‌دانید زمانی که واریانت جدیدی می‌آید که اهمیت دارد، اسمی برای آن انتخاب می‌شود و بعد در یک گروهی قرار می‌گیرد، که آیا به اصطلاح یک واریانت نگران کننده است، یا یک واریانت تحت کنترل است.

با این وجود جای نگرانی در باب این هیبرید‌ها نداریم و در حال حاضر همان واریانت اومیکرون در جهان وجود دارد. در واقع ۹۹.۷ درصد مواردی که مورد توالی یابی واقع شدند تا آخر هفته گذشته اومیکرون بودند. اینکه اومیکرون چه زیر واریانتی دارد مثل «A۱A۲» واریانت A۳A۱۱ این‌ها خوشبختانه اهمیت چندانی ندارند. به این دلیل که سرایت پذیری و شدت بیماری زایی آن‌ها به هم نزدیک است. اگر چه BA۲ از ساب واریانت‌های دیگری همچون «BA۱۱ و BA۲» و «BA۳» سرایت پذیری بیشتری داشته، اما خوشبختانه ایمنی حاصل از واکسیناسیون و ایمنی حاصل از ابتلا به هر کدام از این ساب واریانت‌ها برای آن‌های دیگر هم صادق است. یعنی به زبان ساده‌تر و خلاصه تر، اگر کسی به یکی از این ساب واریانت‌ها مبتلا شده باشد. احتمال اینکه به ساب واریانت دوم مبتلا شود بسیار نادر است. اگر هم مبتلا شوند شدت بسیار کمتری خواهند داشت.

پس ما نگرانی چندانی بابت ساب واریانت‌ها نداریم. اما نگرانی مان این است که اگر واکسیناسیون در همه جای دنیا به پوشش خوبی نرسد. یک واریانت دیگری ممکن است که ایجاد شود. هر چند احتمال کمی هم دارد، ولی نمی‌توان آن را رد کرد. در چنین شرایطی ممکن است ما با درگیری جدیدی گرفتار شویم. امیدوارم سرعت واکسیناسیون در کشور‌های در حال توسعه به خصوص کشور‌های قاره آفریقا بیشتر شود و واکسن بیشتری با توجه به تمایل آن‌ها به دریافت واکسن در اختیارشان قرار گیرد.