علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی، در آخرین اظهارنظرهای خود گفت: رمز ریال یا ریال دیجیتال جایگزین اسکناس ریال است و کارهای آن انجام شده است. ریال دیجیتال طبق وعده به صورت آزمایشی در شهریور ماه اجرایی می‌شود. ناشر ریال دیجیتال بانک مرکزی است و مردم می‌توانند بجای اسکناس از آن استفاده کنند. در چین نیز چنین اقدامی انجام شده و ۷۵ میلیون نفر از یوآن دیجیتال استفاده می‌کنند.

اتمام پروژه رمزپول ملی و یا ریال دیجیتال در ایران که این روزها بحث آن داغ شده است به سال ۱۳۹۹ باز می‌گردد و شرکت خدمات انفورماتیک بانک مرکزی وظیفه انجام این پروژه را برعهده داشته است.

زمانی که ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۹ بیت کوین را اختراع کرد هیچکس گمان نمی‌کرد که ۱۳ سال پس از آن بانک‌های مرکزی نیز راه مشابهی را بپیمایند؛ از آن زمان تاکنون اختراع هزاران رمز ارز دیگر در سراسر دنیا به ثبت رسیده است و در این میان بانک های مرکزی در سراسر دنیا نیز نمیخواهند از فناوری نوینی که کارایی آنها را به حداقل می رساند عقب بمانند.

رمزارز بانک مرکزی را می توان پدیده قرن ۲۱ نامید؛ فناوری که بانک های مرکزی در سراسر جهان در صدد دسترسی به آن هستند.

رمزارز بانک مرکزی چیست و چه کارایی دارد؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی که به آن ارز دیجیتال فیات یا پول پایه دیجیتال نیز گفته می‌شود، ارز دیجیتالی است که توسط یک بانک مرکزی صادر می‌شود؛ مفهوم فعلی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی از بیت کوین و ارزهای رمزپایه مبتنی بر بلاک چین الهام گرفته شده است اما عملکرد آن با ارز های دیجیتال موجود در بازار متفاوت است.

در حال حاضر بیش از ۸۰ درصد از بانک های مرکزی در سراسر جهان پروژه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی را عملیاتی کرده‌اند و در این بین چین اولین کشوری بود که یوان دیجیتال را راه اندازی کرد؛ طبق بررسی های به عمل آمده یکی از سریع‌ترین برنامه‌هایی که در حال حاضر از نظر تعداد نصب در چین در رتبه اول قرار گرفته است، کیف پول یوان دیجیتال بانک مرکزی است. ۲۶۱ میلیون کاربر، حدود یک پنجم جمعیت چین، کیف پول‌های الکترونیکی CNY را بر روی تلفن های همراه خود راه اندازی کرده اند.

اتمام پروژه رمزپول ملی و یا ریال دیجیتال در ایران نیز که این روزها بحث آن داغ شده است به سال ۱۳۹۹ باز می‌گردد و شرکت خدمات انفورماتیک بانک مرکزی وظیفه انجام این پروژه را برعهده داشته است؛ به گفته معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی هدف از طراحی رمزریال در بانک مرکزی تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی است و با این فرآیند پول دارای موجودیت هوشمند خواهد شد.

پشتوانه این ارز دیجیتال ریال است و در واقع به ازای هر واحد ارز ملی معادل ریال آن در حساب بانک مرکزی بلوکه خواهد ماند و صدور آن نقدینگی جدید خلق نخواهد کرد و از طرفی با صدور این رمز از در بلاک چین خصوصی امکان استخراج نیز نخواهد داشت.

کدام کشورها در این عرصه گام برداشته‌اند؟

ارزهای دیجیتال روزهای خوبی را تجربه کردند، تهاجم روسیه به اوکراین، باور به بیت کوین به عنوان یک دارایی امن را ۲.۱ درصد از بین برد و این ارز دیجیتال در اوایل ژوئیه به قیمتی حدود ۱۸۰۰۰ دلار رسید که پایین ترین قیمت از دسامبر ۲۰۲۰ بود. یکی دیگر از دارایی های بلاک چین، NFT ها نیز با کاهش قابل توجه ارزش ها در بازاری که زمانی بیش از حد تبلیغات شده بود، سقوط غیرمنتظره ای را تجربه کردند.

با این حال، رویکرد دیگری به ارزهای دیجیتال در حال افزایش محبوبیت در سراسر جهان است و در عین حال چهره کاملاً متفاوتی از پرداخت های بلاک چین را به نمایش می گذارد. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی، بر خلاف بیت کوین و سایر محصولات رمزنگاری نسل اول، به همان روشی که ارزهای سنتی کنترل می شوند، توسط دولت ها کنترل می شوند. علیرغم اینکه این نقطه مقابل ایده بیت کوین های غیرمتمرکز و غیرقابل ردیابی است، این دو محصول ارزی می توانند از یک فناوری بلاک چین استفاده کنند. چندین کشور کوچک از جمله نیجریه از اکتبر ۲۰۲۱، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی خود را راه‌اندازی کرده‌اند و چندین کشور پرجمعیت دیگر در حال آماده شدن برای سوار شدن به قطار تبلیغاتی کریپتو هستند.

با وجود اینکه یوان دیجیتال چینی در آوریل ۲۰۲۱ سرفصل های مهمی را به خود اختصاص داد، بیش از یک سال پس از راه اندازی فاز آزمایشی خود را ترک نکرده است. چین نیز مانند نیجریه دارای زیرساخت های پرداخت دیجیتالی و موبایلی است. بخش بزرگی از جمعیت در هر دو کشور پرداخت‌های کارتی را جهش داده‌اند و مستقیماً از پول نقد به پرداخت‌های دیجیتالی رفتند، که طرفداران زیادی در میان جمعیت‌های مربوطه به دست آوردند.

یکی دیگر از دلایلی که دولت ها از ارزهای دیجیتال حمایت می کنند، جمع آوری داده ها است. در مورد چین، مقامات هنگام آزمایش گفتند که ناشناس ماندن را تضمین می کنند، اما تردیدها در این خصوص همچنان وجود دارد. در هر صورت، داده‌های جمع‌آوری‌شده در مورد پرداخت‌های رسمی بلاک‌چین می‌تواند برای دولت‌ها ارزشمند باشد.

سایر کشورهایی که در مرحله آزمایشی یک ارز دیجیتال بانک مرکزی هستند، روسیه، تایلند، مالزی، کره جنوبی، امارات متحده عربی و عربستان سعودی هستند و مشخص نیست کدام یک از این کشورها می‌تواند ورود درخشانی به بازار داشته باشد؛ همچنین بررسی‌ها حاکی از آن است که کانادا، استرالیا، برزیل و هند نیز در این مسیر همراه شده‌اند.

تولید رمزپول ملی انرژی بر خواهد بود؟

برای پاسخ به این پرسش باید به تفاوت های رمزپول ملی و ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین پرداخت؛ بیت کوین در اختیار شخص خاصی نیست بلکه در اختیار پروتکل شبکه است و برای تولید آن باید هزینه سنگینی در نظر گرفته شود چراکه برق بالایی را مصرف می کند اما ارز دیجیتال بانک مرکزی پدیده ای پابلیک نیست و در دنیا به عنوان ارزی که بانک مرکزی آن را تولید می کند تعریف می شود دقیقا مانند ریال در ایران و در نتیجه تولید آن در اختیار بانک مرکزی است و الگوریتم ها و روش هایی که برای رسیدن به اجماع در شبکه بلاکچین از آن استفاده می شود مانند الگوریتم ها و روش هایی که بسیار پرهزینه و انرژی بر هستند و در شبکه بیت کوین و امثال آنها مورد استفاده قرار می گیرند در این شبکه کاربردی ندارند چراکه این شبکه ها به اصطلاح پرایویت و یا شناسا هستند به این معنا که بازیگر های کلیدی این شبکه ها شناخته شده هستند.

رمزپول ملی می تواند تحریم ها را دور بزند؟

ارز دیجیتال بانک مرکزی و یا پول دیجیتال بانک مرکزی در دنیا چنین تعریفی ندارد و برای دور زدن تحریم ها ساخته نشده است و دقیقا همان ریالی است که در معاملات روزانه مورد استفاده قرار می گیرد منتها در تولید آن از زیر ساخت های بلاکچینی استفاده شده است و برای مجموعه ای از مزایایی که سمت مردم نیست و قابلیت های حاکمیتی دارد ساخته شده است؛ مانند قابلیت رهگیری بهتر، مبارزه با پولشویی به صورت بهتر و یا ایجاد سیستم هایی که به لحاظ فنی پایداری بیشتری داشته باشند. از میان مزایای مختلف دیگر آن می توان به استفاده از آن در توسعه پذیری و امکان سرویس دهی به سینتک ها اشاره کرد و همان قدر که با ریال می توان تحریم دور زد همان قدر نیز با ارز دیجیتال بانک مرکزی می توان تحریم ها را دور زد.

رمز ریال در واقع ارز دیجیتال بانک مرکزی است که پول نقد الکترونیکی به شمار می‌رود و نسخه الکترونیکی اسکناس‌های رایج در ایران خواهد بود. ارزش آن نیز به ریال کاغذی سنتی موجود متصل می‌شود.

البته کارت‌های نقدی یا اعتباری که بسیاری از مردم برای خریدهای روزانه از مغازه‌ها یا پرداخت‌های بانکی خود استفاده می‌کنند، نوعی پول دیجیتالی است. اما تاکنون صدور این پول‌های دیجیتالی از سوی بانک‌های تجاری و بر پایه اعتبار الکترونیکی که بانک مرکزی به آنها می‌داده، انجام می‌شده است.

به گفته کارشناسان آن چه که در حوزه رمزپول ملی اهمیت پیدا می کند ضوابط مشخص و تاثیرات اقتصادی آن است ولی به لحاظ تکنیکال حداقل در کوتاه و میان مدت تولید و عرضه ارز دیجیتال ملی در ایران چالش ساز نخواهد بود.حالا رئیس کل بانک مرکزی نیز اعلام کرده است دستورالعمل رمز پول ملی در شورای پول و اعتبار مصوب شده است و احتمال می‌رود در شهریورماه اجرایی شود.