از برجام پوسته‌ای تو خالی مانده. این توصیفی است که رافائل گروسی دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از توافق هسته‌ای داشته. با همه اینها او قرار است در سفری به تهران؛ با مقامات ایرانی دیدار کرده و یک بار دیگر با بررسی جوانب؛ ایران و غرب به پیشرفت‌هایی در خصوص پرونده هسته‌ای برسند. اگر این سفر موفقیت آمیز باشد، بازگشت به مرحله گفتگوها، آنقدرها دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.

برجام نمرده است

رافائل گروسی دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی می‌گوید هیچ‌کس این مرگ (توافق) را اعلام نکرده است، اما وظایف انجام نمی‌شوند و تمامی محدودیت‌هایی که در برجام وجود دارند، برای چندین‌بار نقض شده‌اند. در ماه های اخیر و بعد از آنکه بایدن تلویحا در گفتگو با یک خبرنگار در مورد مرگ برجام حرف زده بود و مقامات آمریکایی دیگر هم اعلام کردند توافق هسته ای با ایران و احیای برجام در برنامه‌هایشان جایی ندارد، حالا گروسی ظاهرا نظر متفاوتی دارد. او البته به ناکارآمدی توافق در شرایط فعلی اذعان داشته اما مواضعی تقریبا مشابه با برخی از مقامات اتحادیه اروپا از خود نشان می‌دهد.

در هفته گذشته پارلمان اتحادیه اروپا به تعلیق برجام رای نداد و این موضوع باعث شد تا امیدواری ها برای حصول یک توافق برای احیای برجام؛ میان ایران و غرب بالا برود. جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه در نشست با حضور نمایندگان رسانه‌ها در بروکسل گفته بود مذاکرات رفع تحریم‌ها در یک وضعیت انتظار به‌سر می‌برد. گفت‌وگوها به تعبیر او «نمرده» اما پیشرفتی هم صورت نگرفته است. وی ادعا کرد که حوادث اخیر ایران، پیشرفت در گفت‌وگوها را دشوار کرده است.

اعلام سفر رافائل گروسی به ایران در کنار مواضع کشورها و مقامات اروپایی باعث شده تا پیشبینی‌ها در مورد اینکه این کشورها بار دیگر به سمت یک توافق با ایران متمایل شده اند، بیشتر کرده است.

گروسی مدیر کل آژانس اتمی گفته است باور دارم که احتمالا در ماه فوریه برای مسائل مختلف به تهران بروم تا گفت‌وگوهای سیاسی مورد نیاز را انجام دهیم. امیدوارم بتوانیم در این خصوص به پیشرفت برسیم. رافائل گروسی روز سه‌شنبه گذشته در نشست پارلمان اروپا اعلام کرد که ایرانی‌ها میزان لازم برای تولید بمب هسته‌ای در صورت افزایش غلظت آن به ۹۰ درصد را در اختیار دارند، اما این بدان معنا نیست که بمب ساخته‌اند. به همین جهت باید به ارتباط و کار ادامه داد و دلسرد نشد.

در آخرین سفر معاون گروسی به ایران نتیجه رضایت‌بخشی از مذاکرات طرفین حاصل نشد و ظاهرا اوضاع ناامیدکننده پیش رفته بود. اما ابراز تمایل گروسی به حضور در ایران به عنوان مقام ارشد آژانس نشان می‌دهد که آنها کماکان برای رسیدن به یک نتیجه مصر هستند و قصد پا پس کشیدن ندارند.

آژانس بین المللی انرژی اتمی مایل است تا هرچه زودتر تکلیف سه مکان ادعایی آلوده به اورانیوم روشن شود. آنها از تهران توقع دارند تا با همکاری با آژانس حسن نیت خود را نشان دهد. ایران نیز بارها برای همکاری اعلام آمادگی کرده است و درصورت پیشرفت در این موضوعات بازگشت به گفتگوهای احیای برجام بار دیگر امکان پذیر خواهد شد.

واکنش ایران به سفر آینده گروسی

با اعلام خبرسفر دبیرکل آژانس انرژی اتمی؛ محمد اسلامی رییس سازمان انرژی اتمی در واکنشی گفت: تعاملات با آژانس برقرار است و برنامه و رایزنی برای تنظیم سفر مدیرکل آژانس به ایران هم در دستور کار قرار دارد و در حال پیگیری آن هستیم.

رییس سازمان انرژی اتمی در رابطه با اعلام مدیر کل آژانس بین‌المللی هسته‌ای مبنی بر اینکه ایران اشاعه هسته‌ای نداشته است، با بیان اینکه "یک تفکر در صهیونیست‌ها هست مبنی بر اینکه یک دروغ را آنقدر بگویید و تکرار کنید تا خودتان هم باور کنید راست است" افزود: خودشان هم می‌دانند اتهاماتی که به جمهوری اسلامی می‌زنند دروغ بزرگی است و به عنوان اهرم فشار برای جمهوری اسلامی از استفاده کردند. در اسناد رسمی‌ شان و واحدهای اطلاعاتی شان گفتند هیچ نشانه ای از انحراف در برنامه هسته ای وجود ندارد و تعاملات با آژانس برقرار است و برنامه و رایزنی برای تنظیم سفر مدیرکل آژانس هم در دستور کار قرار دارد و در حال پیگیری آن هستیم.

پیش‌تر محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، هفتم دی در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران از انجام هماهنگی‌های لازم در جهت انجام سفر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران بعد از تعطیلات ماه ژانویه گفته بود.

به نظر می رسد که بار دیگر روزنه ای برای احیای برجام باز شده است. در صورتیکه ایران و آژانس بتوانند در زمینه هسته‌ای با یکدیگر به توافق برسند یا حداقل گفتگوهای معنادار و امیدوارکننده ای داشته باشند، احتمال اینکه کشورها بار دیگر برای حل مسائل بین خود بر سر میز مذاکره برگردند کم نیست. به هر حال آنچه مشخص شده این است که غرب و حتی کشورهای اروپایی که به این نتیجه رسیده اند که بدون دیپلماسی، عبور از این گردنه سخت ممکن نیست. از طرف دیگر وزیرخارجه کشورمان در برخی از صحبت های خود از پیام های طرف امریکایی سخن گفته است. در چنین شرایطی می توان ارزیابی کرد که بازگشت به دیپلماسی هرچند دشوار است اما نشدنی نخواهد بود.